เดินตลาด ทัวร์ย่านคนจน “กัวเตมาลา” เศร้าใจเกินกว่าจะอยากถ่ายรูป

ดราม่ามหากาพย์หนึ่งในหลายเรื่องที่ทรัมป์สร้างขึ้นในช่วงไม่กี่ปีที่เข้ามาเป็นประธานาธิบดีอเมริกา คือเรื่องขบวนผู้อพยพจากประเทศในอเมริกากลาง เดินทางบ่ายหน้าจะไปหางานในอเมริกา

ทรัมป์กรีดร้องเสียงสูงว่าพวกนี้เป็นผู้ก่อการร้าย ต่อมาก็บอกว่าเป็นอาชญากร ต่อมาก็ว่าเป็นพวกจะเข้ามาแย่งงานคนอเมริกัน ตีอกชกหัวว่าจะไม่ให้เข้ามาเหยียบแผ่นดินเด็ดขาด ประกาศก้องว่าถ้าพวกนี้เข้ามาวุ่นวายใกล้พรมแดนอเมริกาจะเจอจัดหนัก

ว่าแล้วก็ส่งกองทัพไปประชิดชายแดน ขึงขังดั่งจะรบล้างโลก

ทั้งหมดนี้เกิดขึ้นขณะที่ขบวนผู้อพยพที่ว่านั่นอยู่ห่างจากชายแดนอเมริกาไปพันกว่ากิโล ยังไม่ข้ามประเทศเม็กซิโกมาด้วยซ้ำ และด้วยความเร็วของการเดินเท้าของผู้อพยพที่อ่อนล้าเหล่านี้ คาดว่าถ้ารอดชีวิตข้ามเม็กซิโกมาถึงชายแดนอเมริกาได้ ก็คงอีกหลายเดือน

อาการประสาทกินของทรัมป์จึงตลกและน่าเศร้าใจไปในคราวเดียวกัน

ผู้อพยพกว่า 4,000 คนที่เป็นข่าวนี่มาจากประเทศในอเมริกากลาง ส่วนใหญ่คือ ฮอนดูรัส กัวเตมาลา ซึ่งยากจนข้นแค้นมานานปี อาชญากรรมมากมาย การอาละวาดของแก๊งและข้าราชการฉ้อฉล ทำให้แผ่นดินลุกเป็นไฟ

คนเหล่านี้จึงเดินทางบ่ายหน้า จะไปหางานทำในอเมริกา กะว่าเดินทางผ่านประเทศเม็กซิโกไปพันกว่ากิโล แล้วเข้าชายแดนอเมริกา แอบทำงานผิดกฎหมายสักสองสามปีแล้วให้อเมริกาส่งกลับประเทศ หรือไม่ก็จะหลบหากินในอเมริกาให้หายจน บางคนบอกว่าแค่ไปถึงชายแดนอเมริกา ให้เขาจับติดคุกยังจะดีกว่ากลับไปตายกลางถนนที่บ้านเกิด

เดินเท้าพันกว่ากิโลเพื่อไปให้เขาจับนี่ ถ้าไม่จนตรอกจริงๆ ไม่มีใครทำ

ในจำนวนผู้อพยพ จำนวนมากมาจากฮอนดูรัส ส่วนน้อยมาจากกัวเตมาลาซึ่งก็อยู่ติดกัน อยู่ทางใต้ของประเทศเม็กซิโก คือถ้าจะมาถึงอเมริกา พวกนี้ต้องเดินข้ามประเทศเม็กซิโกทั้งประเทศ

นี่ไง ไม่จนตรอกจริงๆ ไม่มีใครทำ

ฉันไม่ได้เชียร์ให้เขาบ่ายหน้าไปทำงานผิดกฎหมายให้อเมริกาไล่จับ แต่ฉันเข้าใจถึงความจนตรอกนี้จริงๆ

กัวเตมาลา ที่ฉันรู้จักเป็นประเทศสวยงาม แต่ยากจน ยากจนเหลือกำลัง หนึ่งนั้นเพราะเป็นอาณานิคมมายาวนาน ซ้ำเข้าด้วยการปกครองโดยเผด็จการยาวนานอีก สภาพคนในกัวเตมาลานี่เหมือนฟิลิปปินส์เพียงแต่ประเทศเล็กกว่ามาก

กัวเตมาลาแต่ก่อนเก่าเคยรุ่งเรืองเป็นอาณาจักรใหญ่ ประเทศแถบนี้ ทั้งเอลซัลวาดอร์ ฮอนดูรัส นิการากัว คอสตาริกา และตอนใต้ของเม็กซิโกล้วนรวมเรียกว่าอาณาจักรกัวเตมาลาทั้งสิ้น คิดดู

คนกัวเตมาลา และคนพื้นเมืองของประเทศในย่านนี้คือชนเผ่ามายาที่รุ่งเรืองในอดีต แต่บัดนี้เป็นคนยากไร้ยิ่งแล้ว คนพื้นเมืองของกัวเตมาลาขี้อายและเก็บตัวกว่าคนพื้นเมืองในฟิลิปปินส์หรือเมืองขึ้นสเปนเก่าอื่นๆ

คนกัวเตมาลาใจดี ขี้อาย ถ่อมเนื้อถ่อมตัว เคร่งศาสนา แต่ก็เหมือนคนในย่านนี้ คือออกจะสบายๆ เนิบๆ ไม่ค่อยดิ้นรนนัก อาจเพราะประเทศมันมีโอกาสให้ดิ้นรนน้อยมาก

 

เวลาคนกัวเตมาลาหัวเราะ จะหัวเราะดังเหมือนคนที่มีโอกาสหัวเราะน้อยกว่าเศร้า อันนี้เป็นคุณสมบัติร่วมที่เห็นในประเทศยากจนทั้งหลาย

เมืองหลวงเขาคือกัวเตมาลาซิตี แต่เมืองหลวงเก่าที่ยังคงเป็นแหล่งท่องเที่ยวสำคัญของประเทศคือเมืองแอนติกา (Antigua) ซึ่งเป็นเมืองมรดกโลกด้วย สวยงามเหลือกำลัง มีภูเขาไฟฟูเอโก (Fuego) เป็นฉากหลัง แต่เจ้าภูเขาไฟนี่แหละเป็นต้นตอหนึ่งของความยากจนของคนที่นี่ ด้วยว่ามันระเบิดเอาเรื่อยๆ

พอเขาสร้างบ้านแปลงเมืองจะตั้งตัวได้ มันก็ระเบิดเอาเสียราบครั้งหนึ่ง ระยะห่างกันไม่กี่สิบปี เรียกว่าไม่ทันลืมตาอ้าปากกัน

กัวเตมาลา ค่าครองชีพถูก อาหารการกินถูก ร้านรวงข้างถนนมีให้ซื้อกินมากมาย แต่ก็ขโมยเยอะประสาประเทศยากจน ระบบขนส่งสาธารณะไม่ค่อยครอบคลุม ครั้นจะนั่งรถโดยสารของชาวบ้านแบบที่เรียกกันว่ารถขนไก่หรือ Chicken Bus เหมือนรถจี๊ปนี่ของฟิลิปปินส์ ก็มีข่าวว่าไม่ค่อยปลอดภัยนัก แต่ดูข้างนอกสวยดีจัง

 

บ้านเมืองกัวเตมาลายังคงเต็มไปด้วยอาคารสมัยอาณานิคม ถนนในเมืองยังปูด้วยหิน มองในสายตานักท่องเที่ยวก็ขลังดี มีอะไรให้ถ่ายรูปเยอะแยะ แต่มันสะท้อนว่าบ้านเมืองไม่ได้พัฒนาไปสักเท่าไหร่จากวันก่อนเก่าที่ยังเป็นอาณานิคม โบสถ์เก่าร้อยกว่าปียังมีให้เห็นเยอะแยะ เขาว่าถ้าบ้านเมืองพังเพราะแผ่นดินไหว ชาวบ้านจะสร้างโบสถ์ขึ้นมาก่อนอื่น

เดินในตัวเมืองขอแนะนำให้เดินเท้า เพราะสะดวกดี บ้านเมืองเขาน่าเดินดูมาก ภูเขาล้อมรอบสวยงามอีกต่างหาก เตรียมน้ำไว้ดื่มเพราะอากาศค่อนข้างร้อน และน้ำดื่มข้างทางก็พึงระวัง ต้องซื้อน้ำบรรจุขวด และต้องเป็นยี่ห้อที่พิจารณาถี่ถ้วนว่าไว้ใจได้

มากัวเตมาลาซิตี ฉันแนะนำให้เดินทัวร์ไปดูย่านคนจน จัดโดยเอ็นจีโอที่เขาดูแลคนจนในเมือง เขาพาไปดูย่านที่ควรจะได้รับการพัฒนาแต่ถูกละเลย จ่ายค่าทัวร์ราว 300 บาท เป็นค่าไกด์ค่ารถแล้วที่เหลือเขาหักเข้าองค์กรเขา เวลาไปดูจะเข้าใจมากขึ้น เขาไม่ห้ามให้ถ่ายรูป

 แต่คุณจะรู้สึกเองว่าเศร้าใจเกินกว่าจะอยากถ่าย