ตลาดเคนยา เล็กๆ ไม่มีระเบียบ แต่มีสีสัน ที่สำคัญ “ถุงพลาสติกห้ามเข้า”

เคนยา ในสายตาคนทั้งโลกยังคงเป็นประเทศกำลังพัฒนาในแอฟริกา ผู้คนยังยากจน และมีทุพภิกขภัยกระแทกรัวๆ เข้าให้น้ำตาตกตลอดเวลา

สำหรับฉันและอีกหลายคน เคนยาเป็นประเทศที่มีผู้หญิงได้รับรางวัลโนเบลคนแรกของโลก คือ Wangari Maathai ได้รับเมื่อปี ค.ศ. 2004 ในสาขาสันติภาพ

Wangari Maathai ยังเป็นอะไรแรกๆ อีกหลายอย่างของประเทศนี้ เสียดายที่อายุสั้น เสียชีวิตจากมะเร็งไปเมื่อปี ค.ศ. 2011 แต่ทุกวันนี้คนเคนยายังคงยึดนางเป็นวีรสตรี

เคนยา เป็นประเทศอนุรักษนิยม ยังไม่ยอมรับเรื่องก้าวหน้าอีกหลายเรื่องอย่างรักร่วมเพศ หรือเพศที่สาม และยังคงยึดแนวคิดแบบชนเผ่า ใครมาจากเผ่าไหนตระกูลไหนจะเป็นเรื่องสำคัญมาก ระบบเส้นสายที่อิงกับระบบเผ่าแบบนี้ยังมีอยู่ทั่วไป

อย่าง Wangari Maathai หลังจากจบการศึกษาทั้งปริญญาตรีปริญญาโทจากอเมริกาอย่างที่หาได้ยากในสตรีจากประเทศเดียวกัน เธอเดินทางกลับมาประเทศเพื่อจะมาเป็นอาจารย์ในมหาวิทยาลัย เมื่อเดินทางมาถึงพบว่าตำแหน่งอาจารย์ที่ทาบทามเธอไว้นั้น ถูกยกให้คนอื่นที่มาจากตระกูลที่มีชื่อเสียงไปแล้วจ้อย

แต่ที่ก้าวหน้ามาก คือ เคนยา เป็นประเทศที่ประกาศกฎหมายห้ามใช้ถุงพลาสติก คนจะเข้าประเทศเขาต้องเอาถุงพลาสติกทิ้งหมดก่อน ถุงที่ซื้อของจากร้านดิวตี้ฟรีก็ไม่ได้

เขาจัดการกับปัญหาขยะล้นของประเทศเขาด้วยวิธีนี้ ซึ่งน่าสรรเสริญยิ่งนัก แต่ในทางปฏิบัติพลาสติกยังคงใช้ห่อหุ้มข้าวของเครื่องใช้ที่นำเข้าจากต่างประเทศ รองเท้าแตะทุกคู่ยังห่อถุงพลาสติกเหมือนเดิม ตรงนี้ต้องดูว่าเขาจะรับมือกับมันยังไง

คือ เขาเป็นประเทศที่นำเข้าสินค้าส่วนใหญ่ ผลิตเองได้น้อยมาก การจะเลือกนำเข้าโดยไม่มีพลาสติกหุ้มห่อมาด้วยก็เป็นเรื่องหนักหนาอยู่ แต่ถ้าเขาแน่วแน่เดี๋ยวเขาทำได้เองแหละ ว่าไหม?

ตลาดของเคนยา เหมือนกับตลาดในประเทศกำลังพัฒนาส่วนใหญ่ในโลก คือ เป็นตลาดเล็กๆ ที่ไม่มีระเบียบ แต่ก็มีสีสัน ข้าวของเครื่องใช้วางขายกันตามแต่จะต้องการ ปะปนกันไปทั้งข้าวสารอาหารแห้งไปจนถึงวัวควาย หรือกระทั่งเครื่องสูบน้ำ

และเป็นตลาดที่มีกระจายทั่วไป พื้นที่ไหนพอว่างจะขายข้าวขายของกันได้ เขาก็วางขายกันจนเป็นตลาดขึ้นมา

วันนี้แนะนำตลาดใหญ่หน่อย คือ แบบเป็นเรื่องเป็นราวที่สุดว่างั้น คือตลาด Malindi ในเมืองไนโรบีซึ่งเป็นเมืองหลวง เป็นตลาดในร่มขนาดใหญ่ เจ้าของ และพ่อค้าแม่ค้าส่วนใหญ่เหมือนจะเป็นคนอินเดีย

อันว่าคนอินเดียในแอฟริกานั้นมีมากมาย เขาอพยพมาตั้งแต่สมัยที่ยังร่วมเป็นอาณานิคมของอังกฤษด้วยกัน คนอินเดียจำนวนหนึ่งถูกส่งมาใช้แรงงานในแอฟริกา ขณะที่คนแอฟริกัน ถูกมองว่าไม่มีทักษะการทำงาน ไม่มีความรู้ และไม่ว่องไวพอ แม้จนปัจจุบันก็ยังถูกมองว่าอย่างนั้น

ฉันว่าการถูกปกครองแบบนายกับบ่าวมาหลายศตวรรษ และความทุรกันดารของประเทศ ทำให้คนแอฟริกันมีโอกาสเข้าถึงการพัฒนาทักษะน้อยมาก น่าเสียดาย

การเดินตลาดในแอฟริกา เราจะถูกเตือนให้มีผู้นำทาง มีเจ้าบ้านไปด้วย เพราะปัญหาฉกชิงวิ่งราวไปจนถึงจี้ปล้นเกิดขึ้นง่าย ในประเทศที่คนส่วนใหญ่ยังยากจน แต่เท่าที่พบมาฉันก็ว่าเขาเป็นมิตรดี หรือว่าเพราะฉันไปกับเพื่อนเป็นโขยงก็ไม่ทราบ

แต่เอาจริงๆ นะ ฉันมีเพื่อนแอฟริกันหลายคน ล้วนแต่อัธยาศัยใจคอดี ออกจะอ่อนเดียงสากว่าพวกเราเสียด้วยซ้ำ แต่ก็นั่นแหละ ความยากจนอยู่ที่ไหน ปัญหามากมายก็อยู่ที่นั่น มันไม่ใช่ความเลวร้ายของคน มันคือความเลวร้ายของความยากจน

ใครชอบเสื้อผ้าสไตล์ซาฟารีหาซื้อได้แถวนี้เช่นกัน แต่ทั้งหมดเป็นสินค้านำเข้า ผลิตจากที่อื่น ทั้งจีน รวมทั้งไทยเองก็มาก เดินตลาดก็อย่าลืมหมวกลืมร่ม เพราะอุณหภูมิ 40 องศา แต่ใครว่าแอฟริการ้อนหนักหนาขอให้รู้ว่าไม่ได้ร้อนไปกว่าเมืองไทยสักเท่าไหร่ เผลอๆ เขามีลมโชยมากกว่าด้วยซ้ำ

สินค้าข้าวของของเขาถูกมาก โดยเฉพาะพวกของพื้นบ้านแอฟริกา มีฝีมือในการประดิดประดอยมาก พวกหัตถกรรมพื้นบ้านชนเผ่าของเขาซื้อถูกเหมือนได้เปล่า คนของเขาค้าขายไม่เก่ง กำหนดราคาไม่เกินกว่าที่ตัวอยากได้ ไม่ได้คิดค่าแรงตัวเองเข้าไปด้วย เหมือนกับคนประเทศกำลังพัฒนาค่อนโลกก็เป็น

เผ่าใหญ่ของแอฟริกาคือ มาไซ เราเคยได้ยินชื่อนี้มาเนิ่นนาน เป็นเผ่าใหญ่ตระกูลใหญ่ และได้รับการยอมรับว่าก้าวหน้ามีการศึกษาอีกทั้งร่ำรวยกว่าเผ่าอื่น ในเมืองใหญ่เราจะเห็นตลาดที่ขายสินค้าฝีมือเผ่ามาไซ พวกลูกปัด เชือกถัก ที่มีความหมาย เส้นลูกปัดบางเส้นคือจดหมายรัก เชือกถักคือคำประกาศสงคราม อะไรทำนองนั้น

แอฟริกา มีสงครามระหว่างเผ่าประปราย ไล่ยาวกันมาแต่ครั้งโบราณ จนปัจจุบันก็ยังไม่เลิกรา ฉันไม่เข้าใจความคิดเรื่องพวกนี้ของเขา ทำไมคนที่ยากจนข้นแค้น ลำบากมาด้วยกัน ถูกกดขี่มาด้วยกัน ถึงเวลาก็จับมีดจับพร้าออกมาฆ่ากันตายครั้งแล้วครั้งเล่า เรื่องนี้เกิดขึ้นในหลายประเทศในแอฟริกา ฉันไม่เข้าใจว่าความเกลียดชังระหว่างเผ่านั้นมีต้นตอมาจากอะไร มันรุนแรงอะไรนักหนา

อยู่ในแอฟริการวมทั้งเคนยา อย่าไปซื้อของตระเวนขายแถวชายหาด แถวสถานีขนส่ง หรือกลางถนน เพราะราคาแพงและเสี่ยงต่อการถูกย้อมแมว

 อันนี้ไม่ใช่แต่เคนยา ที่ไหนก็เป็น เมืองไทยเอง ชื่อเสียงเรื่องนี้ก็ใช่ย่อย