เมื่อพูดถึงสุขภาพเพศชาย เราคงต้องมาไล่เรียงกันว่า ผู้ชายส่วนใหญ่น่าจะสนใจหรือมีแนวโน้มที่จะมีปัญหาสุขภาพในด้านใดบ้าง อันดับต้นๆ คงไม่พ้นเรื่องของสุขภาพเส้นผมและหนังศีรษะ ซึ่งปัญหาหลักคือ เรื่องผมร่วงหรือหงอก เรามีสูตรสมุนไพรเพื่อช่วยบรรเทาปัญหาเหล่านี้ได้

สูตรแรก เป็นการหมักผมสูตรอายุรเวทอินเดีย โดยใช้สมุนไพร 3 ชนิด คือ มะขามป้อมบดผง ชะเอมเทศผง และงาดำดิบบดผง

นำสมุนไพรทั้ง 3 ชนิดนี้อย่างละเท่าๆ กัน ผสมให้เข้ากันดี งาดำอาจจะบดยากสักหน่อยเพราะค่อนข้างเหนียว อาจใช้วิธีปั่นด้วยเครื่องปั่นสำหรับบดอาหารแห้ง (ที่เป็นโถขนาดเล็ก) จากนั้นมาคลังในครกหรือโกร่งบดยา จะได้เนื้องาผงที่ค่อนข้างเนียนขึ้น แล้วนำมาผสมกับผลมะขามป้อม และ ผงชะเอมเทศ (หาไม่ยาก ร้านขายยาแผนโบราณ ร้านขายสมุนไพรทั่วไปพอมีจำหน่าย) เมื่อผสมเข้ากันดีแล้ว เติมน้ำผึ้งลงไปทีละน้อยพร้อมกับคลุกเคล้าตัวยาไปด้วย จนได้เนื้อยาข้นพอที่จะพอกได้ นำมาชโลมให้ทั่วหนังศีรษะ ระหว่างที่ใช้ยาพอกบนศีรษะให้นวดคลึงหนังศีรษะไปด้วย เพื่อให้ยาซึมซาบลงไปได้ดีขึ้น อาจใช้ผ้าชุบน้ำอุ่นบิดจนหมาดพันศีรษะไว้เพื่อไม่ให้ตัวยาหล่น พอกทิ้งไว้ 15 นาที ถึงครึ่งชั่วโมงแล้วจึงสระผมออกด้วยน้ำอุ่น (โดยใช้แชมพูตามปกติ) ช่วยให้รากผมแข็งแรง ลดผมร่วง ทำให้ผมดกดำ ลดผมหงอก มะขามป้อมมีสรรพคุณช่วยส่งเสริมการหงอกของเส้นผม ส่วนงาดำมีสรรพคุณบำรุงหนังศีรษะให้ชุ่มชื้น ชะเอมเทศมีสรรพคุณบำรุงผมและผิวพรรณ รวมทั้งหนังศีรษะเช่นกัน

สูตรที่สอง เป็นน้ำมันนวดศีรษะตามตำรับอายุรเวทอินเดียเช่นกัน แต่มีหลายขั้นตอนและต้องใช้เวลาในการเตรียมนานพอสมควร เนื่องจากมีส่วนผสมหลายชนิด คือ ลูกมะขามป้อมแห้ง ใบกะเม็งแห้ง บัวบกสด (ใช้ทั้งก้านและใบ) และ น้ำมันมะพร้าว

ในทางอายุรเวทยกย่องกะเม็งว่า เป็นหนึ่งในสมุนไพรที่ช่วยให้ผมดกและดำ ซึ่งตรงกับภูมิปัญญาไทยในอดีตที่มีการใช้กะเม็งทาผม เพื่อช่วยให้ผมดำเป็นเงางามและแข็งแรง บัวบกช่วยบำรุงผมและบำรุงสมอง ช่วยให้ประสาทผ่อนคลาย น้ำมันมะพร้าวช่วยคืนความชุ่มชื้นนุ่มนวลให้เส้นผม รากผม และหนังศีรษะ

สูตรอายุรเวทอินเดียช่วยลดผมร่วง ผมหงอก ประกอบด้วย มะขามป้อมแห้ง ใบกะเม็งแห้ง บัวบกสด และน้ำมันมะพร้าว

วิธีการทำ นำมะขามป้อมแห้ง 0.5 กิโลกรัม ต้มกับน้ำ 2 ลิตร ต้มให้เหลือน้ำ 500 มิลลิลิตร นำใบกะเม็งแห้ง 0.5 กิโลกรัม ต้มกับน้ำ 3 ลิตร ต้มให้เหลือน้ำ 500 มิลลิลิตร บัวบกสด 1 กิโลกรัม คั้นเอาแต่น้ำ โดยหากใช้เครื่องคั้นชนิดแยกกาก สามารถคั้นเอาน้ำได้เลย หลังจากนั้นอาจเติมน้ำลงในกากอีกเล็กน้อย เพื่อขยำและคั้นเอาน้ำคล้ายกับคั้นน้ำกะทิ หรืออาจใช้เครื่องปั่นน้ำผลไม้ ก็ต้องเติมน้ำลงไปจำนวนหนึ่งเพื่อให้ปั่นได้ แล้วจึงคั้นเอาแต่น้ำ หากไม่มีเครื่องคั้นหรือเครื่องปั่น คงต้องใช้วิธีตำด้วยครกแล้วคั้นเอาแต่น้ำบัวบก

นำตัวยาทั้ง 3 ชนิด ที่ได้เคี่ยวรวมกันกับน้ำมันมะพร้าว 1 ลิตร เคี่ยวโดยใช้ไฟอ่อนๆ จนน้ำระเหยจนหมดเหลือแต่น้ำมันสีเขียวเข้ม จากนั้นจึงกรองน้ำมันไว้ใช้ ระหว่างที่น้ำระเหยใกล้หมดจะมีกากยาอยู่จำนวนหนึ่ง ซึ่งจะเคี่ยวจนติดก้นหม้อที่อาจทำให้กากไหม้ได้ ดังนั้น ระหว่างเคี่ยวจึงต้องคอยคนและแซะไม่ให้กากยาติดก้นหม้อหรือกระทะที่ใช้เคี่ยวน้ำมัน

วิธีใช้ นำน้ำมันชะโลมและนวดให้ทั่วศีรษะ ทิ้งไว้ประมาณครึ่งชั่วโมง แล้วจึงสระผมด้วยน้ำอุ่น โดยใช้แชมพูดตามปกติ

ข้อควรระวัง หากต้องการนวดน้ำมันที่ศีรษะ ควรนวดในตอนเช้าแล้วสระออก หากนวดตอนเย็นหรือกลางคืน อาจทำให้เป็นหวัดได้ เนื่องจากศีรษะจะชื้นเกินไป หลังจากนวดน้ำมันเสร็จแล้วไม่ควรให้ศีรษะโดนลมหรือโดนแดด เพราะอาจทำให้เป็นหวัดได้เช่นกัน โดยเฉพาะคนที่เป็นหวัดง่าย

ข้อห้าม เวลามีไข้และเป็นหวัด ไม่ควรใช้น้ำมันนวดศีรษะ (และไม่ควรใช้น้ำมันทุกชนิดนวดร่างกาย เพราะจะอุดตันตามรูขุมขนบนหนังศีรษะ ผิวหนัง การระบายความร้อน (ไข้) ออกจากร่างกายไม่ดี อาจทำให้อาการกำเริบรุนแรงขึ้นได้

สุขภาพของเพศชาย นอกจากจะมีปัญหาเรื่องเส้นผมและหนังศีรษะแล้ว เมื่ออายุมากขึ้นกำลังวังชาก็ดูจะลดน้อยถอยลงไปด้วย ผู้ชายนั้นโดยธรรมชาติแล้วมีการทำกิจกรรมหรืออาชีพการงาน บางครั้งต้องใช้พละกำลังมากกว่าเพศหญิง ทำให้เมื่อย่างเข้าสู่วัยกลางคน โอกาสที่พละกำลังจะลดน้อยถอยลงจึงมีมากกว่า มีวิธีการแก้ก็คือการพักผ่อนอย่างเพียงพอ ทานอาหารที่มีประโยชน์เพื่อชดเชยพลังงานที่เสียไป และฟื้นฟูร่างกายให้กลับมามีชีวิตชีวาอีกครั้ง

สมุนไพรบางชนิดก็ช่วยบำรุงกำลังให้กับผู้ชายได้ (แต่ผู้หญิงก็ใช้ได้) ตัวที่โดดเด่น เช่น ขัดมอน หรือ หญ้าขัดใบป้อม (ชื่อวิทยาศาสตร์ : Sida cordifolia burm.) อินเดีย เรียกว่า “พลา” (bala) แปลว่า พละกำลัง มีนัยบ่งบอกถึงสรรพคุณในการบำรุงกำลัง

วิธีการใช้ นำรากของขัดมอนสับเป็นชิ้นเล็กๆ ต้มกับน้ำ (ในทางอายุรเวทมักแนะนำให้หั่นหรือสับเป็นชิ้นขนาดประมาณ 2 เท่า ของเมล็ดข้าวเปลือก  การสับเป็นชิ้นเพื่อให้ความร้อนแทรกซึมได้ทั่วเข้าไปละลายตัวยาสำคัญออกมาได้อย่างเต็มที่) รากขัดมอน 50 กรัม ต้มกับน้ำ 800 มิลลิลิตร ต้มด้วยไฟอ่อน (ไม่ต้องปิดฝาหม้อ) จนเหลือน้ำ 1 ใน 4 (200 มิลลิลิตร) จากนั้นกรองเอาแต่น้ำยาดื่มขณะอุ่นก่อนนอน ถ้าหากต้องการเสริมสรรพคุณในการบำรุงกำลังให้มากขึ้นไปอีก ก็ให้เติมนมสด 200 มิลลิลิตร ลงไปในยาต้ม แล้วนำไปต้มด้วยไฟอ่อนๆ ต่อจนเหลือปริมาตร 200 มิลลิลิตร และดื่มอุ่นๆ ก่อนนอนเช่นเดียวกัน

ยังมีอีกวิธีที่ช่วยบำรุงกำลังได้ดีไม่แพ้กัน นั่นก็คือ การใช้น้ำมันงาอุ่นๆ นวดตามร่างกาย จะช่วยเพิ่มพละกำลังได้ น้ำมันงามีสรรพคุณบำรุงผิวพรรณ กล้ามเนื้อ เส้นเอ็น และกระดูกได้ ที่สำคัญเป็นน้ำมันที่มีคุณสมบัติที่ละเอียดและสามารถแทรกซึมเข้าสู่ผิวหนังชั้นลึกของร่างกายได้ สรรพคุณที่กล่าวมาข้างต้นจึงย่อมแผ่กระจายไปตามร่างกายได้อย่างทั่วถึง เมื่อผสมผสานกับการนวดที่เหมาะสม ก็จะทำให้กล้ามเนื้อทั่วร่างกายผ่อนคลายและฟื้นคืนพลัง

สำหรับการเพิ่มพลังทางเพศของคุณผู้ชาย ในวัฒนธรรมของอินเดีย ถือว่าการเพิ่มพลังทางเพศมีจุดมุ่งหมายหลักเพื่อการมีบุตรหลานที่แข็งแรงไว้สืบสกุล หาใช่เน้นที่การมีความสุขในการมีเพศสัมพันธ์แต่อย่างเดียวไม่ สมุนไพรที่มีสรรพคุณในการเพิ่มพลังทางเพศ ได้แก่ ขัดมอน หมามุ่ย และบอระเพ็ด

วิธีใช้ นำสมุนไพรทั้ง 3 ชนิด หนักอย่างละ 20 กรัม ต้มกับน้ำ 1,000 มิลลิลิตร ต้มด้วยไฟอ่อน จนเหลือน้ำ 1 ใน 4 (250 มิลลิลิตร) แล้วกรองเอาน้ำ แบ่งดื่ม วันละ 2 ครั้ง ก่อนอาหารเช้า-เย็น (ให้กินก่อนอาหารครึ่งชั่วโมง) และควรดื่มตอนอุ่นๆ สรรพคุณเด่นของรากขัดมอนคือ การเพิ่มพละกำลัง ฟื้นฟูร่างกายที่เสื่อมโทรม หมามุ่ยช่วยเพิ่มพลังทางเพศและบำรุงสมอง เพิ่มพูนสติปัญญา ในขณะที่บอระเพ็ดมีสรรพคุณเป็นยาอายุวัฒนะ บำรุงไฟธาตุ ทำให้เลือดลมไหลเวียนไปตามร่างกายอย่างทั่วถึง

นอกจากใช้สมุนไพรแล้ว สิ่งสำคัญคือต้องดูแลร่างกายและจิตใจให้อยู่ในภาวะสมดุล รับประทานอาหารที่มีประโยชน์ ปริมาณเหมาะสม พักผ่อนเพียงพอ การบริหารร่างกายเหมาะกับวัย มีจิตใจแจ่มใส ก็จะเป็นอีกหนทางสู่สุขภาวะทางเพศที่สมบูรณ์ได้

ปัญหาสุขภาพอีกอย่างของผู้ชาย โดยเฉพาะเมื่อล่วงเลยผ่านวัยกลางคนแล้ว คือ ต่อมลูกหมากโต ถือได้ว่าเป็นภาวะเสื่อมอย่างหนึ่งของร่างกาย อาการต่อมลูกหมากโตที่พบได้บ่อยคือ ปัสสาวะขัด ควบคู่กับอาการอื่นๆ โดยจะขึ้นกับความแปรปรวนของธาตุดิน น้ำ ไฟ และลม ของแต่ละคนที่เกิดขึ้นควบคู่กับต่อมลูกหมากโต วิธีการและตัวยาที่จะใช้บรรเทาอาการต่อมลูกหมากโต จึงต้องพิจารณาร่วมกับการรักษาความแปรปรวนของธาตุในร่างกายควบคู่กันไป

หากปัสสาวะขัดควบคู่กับอาการปวดหลัง ท้องผูก และอ่อนล้า แสดงว่าธาตุลมกำเริบ ควรใช้สมุนไพรกลุ่มขับปัสสาวะที่มีพลังร้อนและมีสรรพคุณบำรุง เช่น โคกกระสุน ผักโขมหิน รากสามสิบ หากมีอาการปัสสาวะขัดร่วมกับแสบร้อน ปัสสาวะเป็นสีเข้ม ร้อนใน กระหายน้ำ แสดงว่าธาตุไฟกำเริบ ให้ใช้สมุนไพรในกลุ่มรากแฝกหอม ลูกผักชี ผักโขมหิน หากมีอาการปัสสาวะขัดร่วมกับเท้าและขาบวม รู้สึกปวดหน่วงๆ หรือ ตื้อๆ แสดงว่าเกี่ยวข้องกับธาตุดิน ธาตุน้ำ ให้ใช้สมุนไพรในกลุ่มขมิ้นชัน (ราก) มะแว้งต้น อบเชย ขิง ผักโขมหิน มะเขือขื่น

แต่ไม่ว่ากรณีใด ควรหลีกเลี่ยงการดื่มน้ำหลังจากหกโมงเย็นไปแล้ว เพื่อลดความถี่ในการปวดปัสสาวะตอนกลางคืน แต่ดื่มน้ำในระหว่างวันให้มาก หลีกเลี่ยงเครื่องดื่มจำพวกชา กาแฟ และแอลกอฮอล์ อาหารทอด ขนมกรุบกรอบ อาหารแห้ง ของหมักดอง อาหารรสจัด เพราะทำให้ธาตุลมกำเริบและร่างกายเสื่อมมากขึ้น รับประทานเครื่องเทศจำพวกขิง ยี่หร่า กระวาน กานพลู อบเชย รวมถึงเมล็ดฟักทอง ล้วนช่วยบรรเทาอาการที่เกิดจากต่อมลูกหมากโตได้

 

เรียบเรียงจากบทความของ ภญ. ผกากรอง ขวัญข้าว ในคอลัมน์ พืชใกล้ตัว อภัยภูเบศรสาร ฉบับที่ 101-103