เพื่อนรุ่นน้องเขียนมาถามว่าในช่วงปิดเทอมห้องสมุดมีกิจกรรมอะไรไหม เช่น เข้าค่ายต่างๆ เข้าค่ายอ่านเขียน ค่ายงานศิลปะ เข้าค่ายปลูกผักทำสวน ทำอาหาร เธออยากจะพาลูกมาร่วมกิจกรรมในช่วงปิดเทอม

“ใครๆ ต่างก็หาที่ลงให้ลูก เพราะเด็กปิดเทอมต้องหาอะไรให้ทำ ไม่อยากทิ้งลูกไว้อยู่บ้าน อยู่กับคอมพิวเตอร์ออนไลน์ทั้งวัน หรือไม่ก็ต้องให้เรียนพิเศษอะไรสักอย่างแต่แพงมาก และไม่มีเงินพอที่จะจ่ายด้วย” เธอว่า

“ส่งไปอยู่กับปู่ย่าตายาย น้าอา” ฉันแนะนำ

“สมัยเราได้ แต่เดี๋ยวนี้ไม่ได้หรอก มันไม่ไป เป็นเพราะเราไม่ว่างพาเขาไปด้วย”

“เอาอย่างนี้ ทำสวนเพื่อเด็ก”

ฉันเล่าเรื่องเครือข่ายสวนเพื่อเด็กให้เธอฟัง และคิดว่านำมาเล่าให้ผู้อ่านคอลัมน์นี้ฟังด้วยดีกว่า เผื่อมีปัญหาเดียวกันหรือสนใจเรื่องเดียวกัน

สวนเพื่อเด็ก หรือสวนสนุก สองอย่างนี้มารวมกัน แน่ละ…สวนเพื่อเด็กนั้นต้องสนุกสนาน มีความสุข มีเสียงหัวเราะ แบบเล่นๆ แต่เรียนรู้ไปด้วย หรือเรื่องเล่นเป็นเรื่องเรียนรู้ได้หมด และที่สำคัญเรียนรู้อย่างมีความสุขด้วย

เมื่อวัยเยาว์ผ่าน ฉันคิดว่าใครๆ ก็มีความหลังให้คิดถึงอย่างมีความสุข และหนึ่งในความหลังนั้นที่เป็นความสุขคือเรื่องสนุกในสวน

สวนเพื่อเด็ก สวนที่มีความหมายของสีเขียว สวนพักผ่อน สวนดอกไม้ สวนพืชผักหลังบ้าน สวนหน้าบ้าน ส่วนสวนสนุกเป็นที่ที่มีเครื่องเล่นต่างๆ มีม้าหมุน สะพานแขวน ชิงช้า เกมละเล่น ไปจนถึงงานศิลปะวาดรูป อ่านเขียน ดนตรี ร้องรำทำเพลง ทั้งหมดนี้รวมเป็น “สวนเพื่อเด็ก เราก็ประยุกต์เอาให้เหมาะสม”

ที่ลานวัดแห่งหนึ่ง เขาเพิ่งจัดสวนเพื่อเด็กไปเมื่อไม่นานมานี้

วัดจอมทอง หางดง เป็นชุมชนที่อยู่ห่างเมือง โรงเรียนกับวัดอยู่ใกล้กัน ด้านหนึ่งเป็นโรงเรียนด้านหนึ่งเป็นวัด เด็กๆ ในโรงเรียนมาเที่ยวเล่นในสวนเพื่อเด็กได้

เริ่มแรกเห็นข่าวพี่ๆ กลุ่มหนึ่งชวนเด็กๆ ไปปรับพื้นที่ข้างวัด เอาอิฐมาวางเรียงเป็นฐาน จัดกันอยู่หลายวันทีเดียว

หลังจากนั้นก็จัดให้เป็นมุมสวนสนุก มีสะพานแขวนเล็กๆ มีเชือกผูกกับต้นไม้ไว้ไต่เล่น มีอุโมงค์เล็กๆ ให้ลอด มีการปลูกต้นไม้ พืชผักกินได้มาปลูก มุมศิลปะ และมุมนวดกตัญญู นี่คือสิ่งที่สร้างขึ้นจากพื้นที่ข้างวัดหน้าโรงเรียน แล้วเขาก็เปิดสวนให้เด็กๆ เล่น มีป้าๆ ทำขนมจีนมาเลี้ยง สนุกเล่นสนุกกิน

เครือข่ายสวนเพื่อเด็ก มีผู้ประสานงานด้วย เผื่อว่าใครอยากทำจะได้โทรศัพท์ไปถามปรึกษาพูดคุยกัน

คุณสุพิชชา ศรีหงส์ เป็นผู้ประสานงานเครือข่ายสวนเพื่อเด็ก มีทีมงานน้องๆ พี่ๆ ที่เป็นเครือข่ายอีกหลายคน

มีหลายๆ ส่วนมาร่วมด้วยช่วยกัน ทั้งในพื้นที่และนอกพื้นที่ ในพื้นที่ เช่น ถ้าจัดที่ลานวัดก็ต้องมีพระ มีผู้นำชุมชน ชาวบ้านในชุมชน มีโรงเรียนอยู่ใกล้ๆ มีครู มีเด็กๆ และมีผู้สนับสนุนอื่นๆ เช่น หน่วยงานที่ทำงานด้านเด็ก ด้านสิ่งแวดล้อม เป็นต้น

คุณสุพิชชา กล่าวว่า “สวนของเด็กให้เด็กสนุกกับการเล่นในพื้นที่สีเขียวในสิ่งแวดล้อมธรรมชาติ นอกจากเดินเพลิดเพลินชมสวน เด็กๆ ยังแวะเล่นของเล่นที่ติดตั้งตามจุดต่างๆ ในสวนได้ ของเล่นต่างๆ ติดตั้งอย่างแข็งแรงเพื่อความปลอดภัย มีต้นไม้ให้ปีนป่าย มีสวนผักอินทรีย์ให้เก็บกินและฝึกปลูก มีกิจกรรม เกม การละเล่น สำหรับการเรียนรู้ เช่น กิจกรรมสิ่งแวดล้อมศึกษา ธรรมชาติศึกษา ภูมิปัญญาท้องถิ่น เป็นต้น”

ในสวนเพื่อเด็ก จะมีผู้ใหญ่ร่วมเล่นได้ด้วย

สวนผัก

มีสวนผักอยู่แล้ว พี่ๆ ป้าๆ ปลูกไว้ตามบ้านให้เด็กๆ ได้ไปดู และเด็กๆ จะปลูกผักเพิ่มในพื้นที่ที่เตรียมไว้ หรือในกระถางปลูกแล้วเอากลับไปบ้าน เรียนรู้เรื่องการปลูกผักอินทรีย์ตั้งแต่การเตรียมแปลง เตรียมดิน เพาะเมล็ด ดูแลต้นกล้า ดูแลรดน้ำผักด้วยตัวเอง นำความรู้กลับไปทำสวนครัวที่บ้านตัวเองได้ด้วย โดยมีตัวอย่างสวนครัวขนาดเล็กที่ปรับใช้ได้กับสวนหลังบ้าน ข้างบ้าน หน้าบ้าน ไอเดียสวยๆ เก๋ๆ เช่น สวนกระถาง สวนแขวน สวนแนวตั้ง  สวนระเบียง เป็นต้น

สวนอาหารชุมชน

ชวนกันไปเก็บผักมาทำอาหารกินกัน เดินไปตามบ้านเรือนไปดูว่าบ้านไหนมีผักให้เก็บกินบ้าง แล้วจดบันทึกไว้ เด็กจดบันทึกผักที่กินได้ถึงสามสิบชนิด

เมื่อได้ทุกอย่างมาแล้วมาดูว่าจะทำอะไรกินได้บ้าง เด็กๆ ตัดสินใจจะทำผัดกะเพราเห็ดกับถั่วฝักยาว

สวนเพื่อเด็ก เราสามารถออกแบบตามความต้องการและความเหมาะสมในแต่ละพื้นที่ เช่น ที่ห้องสมุด ซึ่งกำลังจะจัดขึ้น ก็จะเพิ่มลงไป เช่น มีสวนอ่านเขียน

สวนอ่านเขียน

ไปอ่านไปเขียนหนังสือกัน พี่ๆ นักเขียนชวนน้องเขียนหนังสือ สร้างแรงบันดาลใจ ถ่ายทอดประสบการณ์อ่านเขียน

สวนดนตรี

ใครอยากเล่นดนตรี ไปเรียนรู้กันกับครูสอนดนตรี หรือเล่นเป็นแล้วก็มาเล่นให้เพื่อนๆ ฟัง แลกเปลี่ยนกัน

สวนศิลปะ

ชวนกันทำงานศิลปะ โดยเอาวัสดุธรรมชาติมาทำงานศิลปะ ทำสร้อยลูกปัด เย็บผ้า และวาดภาพ

การจัดสวนเพื่อเด็กนั้น ใครก็สามารถทำได้ เช่น ครูทำที่โรงเรียน พ่อแม่ทำให้ลูกเพื่อให้เพื่อนๆ ของลูกมาเล่น มาทำกิจกรรม หรือพ่อแม่ลูกสร้างสวนไปพร้อมๆ กัน ช่วยกันทำสวน ก็จะกลายเป็นกิจกรรมครอบครัว

สวนเพื่อเด็ก อาจจะเป็นทางออกหนึ่งที่ผู้ปกครองไม่ต้องพาลูกไปเรียนพิเศษในช่วงปิดเทอม และนอกเหนือกว่านั้นคือ สวนเพื่อเด็กกินได้ด้วย เก็บมาทำกินกัน เป็นอาหารจากสวนเพื่อเด็กที่ครอบครัวช่วยกันปลูก

มาทำสวนเพื่อเด็กๆ กัน สนใจสวนเพื่อเด็ก ติดต่อพูดคุยกันค่ะ เครือข่ายสวนเพื่อเด็ก