ผักคาวตอง ผักพื้นบ้านไทย รูปสวยน่ากิน แต่กลิ่นและรสชาติแปลก

“ผักคาวตอง” เป็นพืชผักที่ไม่ค่อยมีคนนิยมกินกันมากนัก รูปสวยน่ากิน แต่กลิ่นรสชาติคาวขื่น/เอียน ติดตามประจำตัวแรง ทำให้เป็นผักที่หลายคนเมินหน้า แต่ด้วยรูปลักษณ์ ใบรูปหัวใจสีเขียวสด สีเขียวตองอ่อน ขนาดใบและยอดกำลังเหมาะแก่การเคี้ยวกลืนกินแกล้มลาบ ยำ ก้อย พล่า เป็นผักแกล้มอีกชนิดหนึ่งที่ไม่ควรมองข้าม กลิ่นคาวของผักคาวตองช่วยลดหรือดับกลิ่นคาวของเนื้อ ของหมู ที่นำมาเป็นอาหารได้ดี และที่สำคัญเป็นสมุนไพรแก้โรคต่างๆ ได้ดีทีเดียว

“ผักคาวตอง” เป็นชื่อทางภาคเหนือเรียกกันในแต่ละภาคก็แตกต่างกันไป เช่น ภาคอีสาน เรียก ผักคาวทอง ภาคกลาง เรียก ผักเข้าตอง พลูแกง พลูคาว เป็นพืชล้มลุกแต่มีอายุอยู่ต่อเนื่องกันหลายปี เป็นผักที่มีลำต้นใต้ดิน แผ่เลื้อยไปทั่ว และจะแตกรากและยอดชูขึ้นเป็นช่อยอดใบ ลำต้นใต้ดินหรือที่เรียกว่า รากหรือไหลที่เลื้อยมีสีขาว มีข้อปล้องพร้อมที่จะแตกยอดหรือต้นขึ้นบนดินใหม่ได้ทั่วไป ถ้าปลูกไว้ในกระถางจะเลื้อยขดเต็มกระถาง และชูยอดขึ้นมาเพื่อแตกยอดหรือต้นใบใหม่

ถ้าปลูกในพื้นดินเป็นแปลงก็จะแผ่ขยายไปได้เยอะมาก ใบแก่สีเขียวเข้ม ใบอ่อนสีเขียวตองอ่อน ใบกว้าง 1-1.5 นิ้ว ยาว 1-2 นิ้ว ปลายใบแหลม ฐานใบเว้าเป็นรูปหัวใจ ขอบใบเรียบ ก้านใบยาว 1-2 นิ้ว ส่วนโคนของก้านใบแผ่เป็นกาบหุ้มลำต้น มีหูใบติดอยู่กับก้านใบ ดอกเป็นช่อออกตรงปลายยอด มีใบประดับสีขาว 4 ใบที่โคนช่อ ช่อดอกมีดอกย่อยขนาดเล็กมากมายอัดกันแน่นเป็นแท่งทรงกระบอกสีเหลืองหรือสีขาวอมเหลือง ไม่มีกลีบและก้านดอก ผลจะเป็นผลแห้งแตกได้เมื่อแก่จัด ดอกและผลจะพบเห็นได้เมื่อตอนผักคาวตองแก่

ชื่อวิทยาศาสตร์ของผักคาวตอง คือ Houttuynia cordata Thunb อยู่ในวงศ์ SAURURACEAE เป็นพืชที่ขึ้นเองตามธรรมชาติ พบตามลำห้วย ลำธาร และที่ชื้นแฉะ ริมน้ำหรือใต้ต้นไม้ใหญ่ที่มีความชื้นสูง เป็นไม้ชอบที่ลุ่ม เจริญเติบโตได้ตลอดปี แตกหน่อแตกยอดดีในฤดูฝน นำเอาหน่อ หรือกิ่งที่มีรากงอกออกมาไปปักชำปลูกเป็นต้นใหม่ นำเอามาปลูกสวนหลังบ้านเพื่อไว้กิน และมีปลูกขายตลาดบ้าง ส่วนใหญ่จะพบตามร้านอาหารลาบเหนือ ลาบอีสาน

สรรพคุณ ใบผักคาวตองแก้กามโรค ทำให้น้ำเหลืองแห้ง แก้โรคผิวหนังทุกชนิด ใบนำมาตำพอกแก้พิษแมลงป่อง พอกฝี ขับพยาธิ ตำราคนจีนว่าผักคาวตองทั้งต้นมีสรรพคุณขับปัสสาวะ รักษาอาการอักเสบในทางเดินปัสสาวะ ระงับเชื้อโรคหลายชนิด และมีข่าวว่าผักคาวตอง หรือพลูคาวนี้มีการจัดปลูกเป็นแปลงใหญ่ โดยหาพันธุ์จากทางภาคเหนือหลายจังหวัด คัดเอาพันธุ์ที่มีต้นใบอวบใหญ่ เจริญเติบโตได้ดี นำไปปลูกลงแปลง เหมือนแปลงปลูกผักทั่วไป ข่าวว่าผักคาวตองที่ทำแปลงปลูกนั้น นำไปสกัดเป็นยารักษาโรคเอดส์

ผักคาวตอง เป็นผักพื้นบ้านที่มีประโยชน์ ปลูกไว้เป็นผักสดกับแกล้มลาบหมู ลาบเนื้อ ลาบเป็ด ลาบปลา ก้อย ยำ น้ำพริก มีประโยชน์มาก และเชื่อเถอะว่า ใครได้ลองลิ้มชิมรสแล้วจะติดใจในรสชาติ ที่จริงผักคาวตองจัดอยู่ในประเภทผักที่มีรสเผ็ดร้อน เจริญเติบโตได้ดีในฤดูฝน เมื่อถึงฤดูฝนธรรมชาติความเย็นเพิ่มมากขึ้นภายในร่างกาย ธาตุลมอันเป็นธาตุที่มีลักษณะเคลื่อนไหวและมีธรรมชาติเย็นจะถูกกระทำโทษได้ง่าย ร่างกายจึงมักมีการเจ็บป่วยโดยมีมูลเหตุมาจากธาตุลม ความเย็นมากเกินไปจะทำธาตุลมให้เกิดอาการท้องอืด ท้องเฟ้อ ครั่นเนื้อ ครั่นตัว เป็นไข้หวัด ซึ่งสามารถป้องกันได้โดยอาหารที่มีรสสุขุมและเผ็ดร้อน และพืชผักที่ให้รสเผ็ดร้อน ได้แก่ ยอดพริก โหระพา ผักยี่หร่า กะเพรา แมงลัก หูเสือ ขิง ข่า ผักคาด ผักไผ่ สะระแหน่ และผักคาวตอง หรือพลูคาวนี่แหละช่วยปรับธาตุลมในร่างกายได้

พืชจากธรรมชาติหลายชนิด ที่ผู้คนนำมาเป็นผัก กินเป็นอาหารทั้งกินสดโดยตรงหรือนำมาปรุงแต่ง วิธีการได้มาตั้งแต่แรกเริ่มเดิมที ก็มาจากวัฒนธรรมการกินของคน หรือไม่ก็เลียนแบบจากสัตว์ เขาว่าพืชใดที่มีร่องรอยการกินของแมลงด้วงหนอน พืชใดที่สัตว์กัดกินเป็นอาหาร พืชนั้นคนกินได้ พืชที่คนเอามากินได้ ได้ประโยชน์ ไม่เป็นพิษเป็นภัยต่อร่างกาย มักจะเรียกกันว่า “ผัก” มีหลายอย่าง ทั้งพืชยืนต้นไม้สูง ไม้พุ่ม ไม้กอ ไม้เลื้อย ไม้เถา หญ้า หรือพวกพืชน้ำ พืชบก สารพัดที่คนเก็บเอายอด ใบ ดอก ผล ราก หัว มาประกอบอาหาร กินเรียกว่า แกงผัก ต้มผัก ผัดผัก หลามผัก ยำผัก ส้าผัก อีกสารพัดเมนู เลือกประกอบอาหารกินได้ตามสะดวก จะทำตามวิธีการเก่า หรือประยุกต์ทำเมนูใหม่ พืชผักเป็นสมบัติของเรา ภูมิปัญญาเป็นของเรา เราย่อมมีสิทธิ์อันชอบธรรมที่จะทำให้ผักเป็นอาหารที่ใจและปากเราชอบกิน