ไขคำตอบอย่างละเอียด มะพร้าวเป็นไม้ผล ที่น่าลงทุนปลูก จริงๆ หรือ??

อาจารย์ประทีป กุณาศล นักวิชาการอิสระด้านพืช รวมถึงยังเป็นผู้คร่ำหวอดในวงการไม้ผลมายาวนาน ตลอดจนยังได้เดินทางไปดูงานต่างประเทศหลายแห่ง กระทั่งสะสมความรู้ ประสบการณ์ และแนวคิดใหม่ๆ นำกลับมาพัฒนาปรับปรุงงานเกษตรอยู่เป็นประจำ เผยข้อมูล สถานการณ์มะพร้าวทั้งในประเทศ และต่างประเทศดังนี้

“สำหรับตัวเองเป็นลูกชาวสวนผลไม้ อยู่ที่บ้านแพ้ว เกิดและเติบโตมากับผลไม้ประจำถิ่นหลายชนิด แล้วก็เห็นมะพร้าวมาตั้งแต่เกิดเลยก็ว่าได้ ที่บ้านมีสวนมะพร้าวอยู่ริมแม่น้ำท่าจีน ตลอดเวลาได้สังเกตเห็นความเปลี่ยนแปลงของมะพร้าวตั้งแต่ส่วนบนคือใบ ยอด ผล ลงมายังลำต้นและราก

พันธุ์ที่ปลูกเป็นมะพร้าวก้นจีบ ได้มาจากที่อำเภอสามพราน ซึ่งพันธุ์มะพร้าวน้ำหอมที่สามพรานจะมีลักษณะรูปร่างผลเล็ก เวลาขายสมัยก่อนมักขายควบ 2 ผลเล็ก เท่ากับ 1 ผลใหญ่ แต่ทั้งนี้ ต้องให้เครดิตกับฟาร์มอ่างทองที่อยู่ริมแม่น้ำท่าจีน ตั้งอยู่บริเวณปากคลองภาษีเจริญ กระทุ่มแบน เป็นแหล่งที่คัดมะพร้าวก้นจีบ มีการทำพันธุ์จนเกิดการแพร่หลายไปทั่ว เพราะในช่วงนั้นมะพร้าวน้ำหอมก้นจีบได้รับความนิยมมาก

ขณะนี้ราคามะพร้าวน้ำหอมเปลี่ยนไปจากเมื่อหลายสิบปีก่อน ในตอนนั้นมะพร้าวที่ออกมาจากสวนราคาผลละ 10 สลึงเท่านั้น พอมาเมื่อสัก 3 ปีที่ผ่านมาราคาขยับเพิ่มขึ้นมากเพราะมีตลาดรองรับโดยเฉพาะตลาดต่างประเทศ ขณะเดียวกัน ในช่วงนั้นยังมีปลูกไม่มาก เป็นสวนเก่า”

“แต่เมื่อเกิดความต้องการขึ้นแบบไม่ตั้งตัวทำให้ราคาขายมะพร้าวน้ำหอมขยับขึ้นไปสูงมาก จึงทำให้ชาวบ้านหลายพื้นที่ตื่นตัวหันมาปลูกมะพร้าว มีการขยายพื้นที่ปลูกจำนวนหลายเท่า ขณะที่ตัวเลขส่งขายต่างประเทศเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง ตลาดต่างประเทศที่ส่งออกเป็นหลักคือสหรัฐอเมริกา โดยมีตลาดจีนมาเบียดแข่งในช่วงหลัง แล้วมีอัตราเพิ่มขึ้นด้วย”

ช่วงนี้บริษัทเครื่องดื่มน้ำดำหลายค่ายใหญ่ต่างสนใจหันมาจับธุรกิจผลิตน้ำมะพร้าวกระป๋องกัน เนื่องจากผลการวิจัยพบว่า น้ำมะพร้าวมีคุณสมบัติที่เป็นประโยชน์ต่อสุขภาพ จึงทำให้ตลาดความนิยมดื่มน้ำมะพร้าวพุ่งขึ้นทันที

ผลิตภัณฑ์นมมะพร้าวและกะทิสดในตลาดโลก

สหรัฐอเมริกานำน้ำมะพร้าวน้ำหอมมาจากบราซิลจำนวนมาก ส่วนของไทยมีส่วนแบ่งตลาดประมาณ 30 เปอร์เซ็นต์ของตลาดโลกทั้งหมด ดังนั้น พื้นที่ปลูกหลัก อย่างสมุทรสาคร สมุทรสงคราม ราชบุรี และนครปฐม มีเพียงส่วนน้อยของตลาดโลก

ขณะเดียวกัน ความต้องการที่เพิ่มขึ้นก็เลยทำให้หลายประเทศเพื่อนบ้านระดมปลูกกันอย่างจริงจัง อย่างที่เวียดนามปลูกเพิ่มขึ้น พม่าปลูกเพิ่มขึ้น หรือมาเลเซีย อินโดนีเซีย ก็เลยเพิ่มพื้นที่ปลูกกัน แต่กลับพบว่ามะพร้าวน้ำหอมที่มีคุณภาพ มีรสหวานตามธรรมชาติ มีกลิ่นหอม มาจากประเทศไทยเราเอง ด้วยเหตุนี้จึงมีการลักลอบนำพันธุ์ไปปลูกกันที่เวียดนามบ้าง พม่าบ้าง

ผลิตภัณฑ์น้ำตาลมะพร้าว

แต่คงไม่ต้องกังวล ถึงแม้จะมีความพยายามนำพันธุ์ไปปลูกยังแหล่งอื่น แต่คงไม่ได้คุณภาพทัดเทียมกัน ทั้งนี้ เพราะแหล่งปลูกมะพร้าวน้ำหอมที่มีคุณภาพจริงๆ จะอยู่บริเวณพื้นที่ราบลุ่มแม่น้ำท่าจีน แม่กลอง และที่บางปะกง เนื่องจากมีลักษณะสภาพแวดล้อมทางกายภาพที่เอื้อต่อการปลูกมะพร้าวแล้วมีคุณภาพ กล่าวคือในบริเวณดังกล่าวมีลักษณะน้ำไหลทรายมูล มีปริมาณธาตุอาหารสูง แล้วยังมีระดับน้ำทะเลขึ้น-ลง

ผลิตภัณฑ์แปรรูปจากมะพร้าวที่ผลิตจำหน่ายหลายประเทศ

ฉะนั้น ความที่มีส่วนประกอบของเกลือตามธรรมชาติจึงช่วยให้มะพร้าวมีรสชาติที่หวานหอม มีคุณภาพเนื้อเหมาะสม จึงทำให้ประเทศเรามีความโชคดี 2 ชั้น คือมีพันธุ์มะพร้าวคุณภาพ กับมีแหล่งปลูกที่มีความอุดมสมบูรณ์อีกด้วย จึงเป็นข้อสรุปได้ว่าการทำให้มะพร้าวน้ำหอมมีคุณภาพดีทั้งรสชาติเนื้อและขนาดผลจะต้องขึ้นอยู่กับปัจจัยต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นดิน น้ำ สภาพแวดล้อม และอากาศ

“เลยมีคำถามตามมาว่า แล้วจังหวัดที่ไม่ได้อยู่ใกล้ทะเลจะปลูกมะพร้าวน้ำหอมได้หรือไม่?? ต้องบอกว่าได้แน่นอนครับ เพียงแต่ขอให้มีปริมาณน้ำอย่างเพียงพอและมีความสมบูรณ์ แล้วควรอยู่ในพื้นที่ราบลุ่ม อย่างภาคอีสานบางจังหวัดมีเกลือปนในดินอยู่แล้ว เพียงแต่อาศัยการให้น้ำปริมาณมากเข้าช่วยก็อาจสร้างคุณภาพมะพร้าวได้เช่นกัน”

มะพร้าวชอบพื้นที่ในแบบราบลุ่ม แต่ถ้าเป็นที่ดอนไม่ค่อยดีนัก ขณะเดียวกัน การวางผังปลูกมะพร้าวควรคำนึงถึงประโยชน์ใช้สอยต่างๆ ด้วย ควรวางแผนให้เครื่องจักรและคนเข้าไปทำงานได้สะดวก ควรหาตลาดขายที่ไม่ไกลจากแหล่งปลูก

คราวนี้มาดูเรื่องผลผลิตกันบ้าง มะพร้าวแต่ละต้นมีจำนวน 16-17 จั่น ต่อปี ดังนั้น ใน 1 ต้น จะได้ผลผลิตจำนวน 100 ผล ต่อปี ซึ่งที่ผ่านมาชาวสวนมะพร้าวสามารถทำผลผลิตได้ 60-180 ผล ต่อปี ได้อย่างสบาย ขณะเดียวกัน บางสวนมีศักยภาพการปลูกได้ผลผลิตที่มากกว่า สิ่งเหล่านี้มีข้อมูลจากงานวิจัยของทางมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์

หากมองการขึ้น-ลงของราคามะพร้าวจะพบว่าในรอบปีราคามักสูงในช่วงเดือนเมษายน-พฤษภาคม เพราะในช่วงนั้นมีจำนวนผลผลิตน้อย แล้วพอเข้าเดือนกรกฎาคมเป็นต้นไปจำนวนผลผลิตจะเริ่มมากขึ้น ราคาจึงลดลง ดังนั้น จึงมักเกิดคำถามว่าทำไมไม่ทำให้มะพร้าวมีผลผลิตตลอดต่อเนื่องทั้งปี ราคาขายจะได้ไม่สูง

ความจริงแล้วการทำให้มะพร้าวดกตลอดทั้งปีคงยังทำไม่ได้ร้อยเปอร์เซ็นต์ทีเดียว แต่ถ้าทำให้ไม่ถึงกับขาดคออาจพอเป็นไปได้ จึงทำให้สนใจว่าช่วงที่มะพร้าวขาดคอเหลือ 2 ผล ควรจะหาทางทำอย่างไรให้มีมากกว่า 4 เท่าของช่วงขาดคอ

ดอกมะพร้าวอยู่ในช่อดอกหรือจั่นเดียวกัน

“จะบอกว่ามีวิธีทำให้เป็นไปได้โดยจะต้องบริหารจัดการปุ๋ย น้ำ และการดูแลให้มีส่วนสัมพันธ์กัน เหตุผลที่พูดเช่นนี้เพราะมีงานวิจัยแล้วพบว่าทำไมผลจึงร่วง หรือทำไมผลจึงแตก ปัญหาเช่นนี้เป็นที่ปรากฏในงานวิจัยแล้ว แต่น่าเสียดายตรงที่งานวิจัยเหล่านี้ไม่ค่อยนำออกมาเผยแพร่”

ดังนั้น ในครั้งนี้จึงต้องการนำบางส่วนของข้อมูลจากงานวิจัยมาสรุป โดยแนวทางจะแบ่งสวนมะพร้าวออกเป็น 3 สวน ซึ่งประเมินสวนเหล่านั้นจากผลผลิตที่ทำได้ ทั้งสวนที่ดีที่สุด ปานกลาง และไม่ดีนัก มีจำนวนทั้งสิ้น 30 แปลง จะมีการเก็บตัวอย่างดิน ดูวิธีและขั้นตอนการให้น้ำ ปุ๋ย รวมถึงยังนำทุกส่วนของต้นมะพร้าวของทุกสวนมาวิเคราะห์ถึงกระบวนการเจริญเติบโต จนได้ข้อสรุปมามากมาย

อย่างเช่น ตัวอย่างสวนมะพร้าวของคุณบวร ที่ดำเนินสะดวก เป็นสวนมะพร้าวที่ได้รับรางวัลยอดเยี่ยม เพราะมีระบบการบริหารจัดการสวนอย่างมีประสิทธิภาพ อันนี้อาจเป็นผลมาจากปัจจัยทางธรรมชาติอันมาจากธาตุอาหารที่มีอยู่ในพื้นที่บริเวณที่ราบลุ่มแม่น้ำแม่กลอง และแม่น้ำท่าจีน จึงทำให้ไม่จำเป็นต้องใส่ปุ๋ยมาก

นวัตกรรมที่ช่วยให้การดื่มน้ำมะพร้าวสดง่ายและสะดวกมากขึ้น

แต่สรุปได้ว่าการปลูกมะพร้าว สิ่งที่สำคัญมากคือปุ๋ยและน้ำ จำเป็นมากแล้วต้องใช้ในปริมาณที่มากด้วย แม้ว่าแหล่งปลูกจะมีแหล่งน้ำแล้วก็ตาม แต่ถ้ามีการรดน้ำมากมะพร้าวยิ่งชอบ จะช่วยในเรื่องการติดผลได้อย่างดี ขณะเดียวกัน ยังเป็นการสร้างความชุ่มชื้นให้แก่สวนมะพร้าวด้วย อีกทั้งยังเอื้อต่อการช่วยผสมเกสรให้ดีมีประสิทธิภาพดีด้วย

“ด้วยเหตุนี้การดูแลเรื่องปุ๋ย น้ำ และดินจะช่วยในเรื่องการสร้างผลผลิตที่มีความสมบูรณ์และมีคุณภาพด้วย สามารถทำให้ผลผลิตเพิ่มขึ้นได้หลายเท่า”

วัสดุปลูกที่สำคัญของมะพร้าว

สำหรับมะพร้าวในช่วงเดือนพฤษภาคม ถ้าสังเกตดูจั่นที่แตกออกมาพบว่ามีจำนวนตัวเมีย โดยเฉลี่ยแล้วมีจำนวนสัก 10 ดอก แต่จะร่วงเหลือเพียง 2-3 ผลเท่านั้น ด้วยเหตุนี้จึงควรหาวิธีแก้ไขเพื่อป้องกันไม่ให้ดอกร่วงมากจะได้ทำให้ติดผลมาก อาจต้องไปหาผึ้งหรือตัวชาญณรงค์มาเลี้ยงเพื่อช่วยผสมเกสร

มะพร้าวจะใส่ปุ๋ยตัวกลางน้อยมาก โดยถ้าดูสัดส่วนจะเป็น 5-1-7 หรือ 8 จะพบว่าตัวท้ายจำเป็นมาก ดังนั้น สูตรปุ๋ยที่หาตามท้องตลาด ได้แก่ 15-5-36 ก็สามารถหาซื้อได้ทั่วไปหรืออาจใช้สูตรที่ใกล้เคียง แต่ถ้าไม่มีแนะนำให้ใช้สูตรเสมออย่าง 15-15-15 หรือ 16-16-16 แล้วเติมด้วยยูเรียกับสูตร 0-0-60 เนื่องจากมะพร้าวชอบคลอไรด์มาก และควรใส่ขี้ไก่แกลบต้นละ 50 กิโลกรัม จะช่วยให้ผลผลิตเพิ่มขึ้นทันที

ถ้าคิดว่าจะมาทำอาชีพปลูกมะพร้าวโดยไม่มีความรู้เลย ก่อนอื่นควรวางแผนให้รอบคอบ มีการจัดทำบัญชี ควรทำตารางใส่ปุ๋ยและตารางการดูแลบริหารจัดการในสวนมะพร้าว ทั้งนี้ ข้อมูลทุกชนิดควรมีการจดบันทึกเพื่อป้องกันการหลงลืม อีกทั้งยังช่วยในเรื่องการควบคุมคุณภาพการปลูกได้อย่างมีประสิทธิภาพ

ค่าความเข้มข้นของ NPK ในพื้นที่ลุ่มแม่น้ำ

“ฉะนั้น สูตรสำเร็จของการปลูกมะพร้าวให้ประสบความสำเร็จคงไม่มี เพียงแต่ควรใช้หลักยึดไว้ เช่น การลดต้นทุนการผลิต ควรเข้าไปมีส่วนร่วมกับกลุ่มคนปลูกมะพร้าวรายอื่นที่มีอาชีพเดียวกัน และควรหาวิธีแปรรูปหรือหาตลาดแปรรูป”

สวนมะพร้าวคุณเย็นจิต ที่ปทุมธานี เนื้อที่จำนวน 90 ไร่ สามารถทำให้ผลผลิตเพิ่มขึ้นได้ถึง 3 เท่า แล้วถ้าขายราคาหน้าสวนผลละ 15 บาท ราคาอย่างนี้ตามหลังทุเรียนไม่มากเลย

อีกประเด็นที่อยากเพิ่มเติมสำหรับการทำสวนมะพร้าวให้ประสบความสำเร็จและมีประสิทธิภาพที่นอกจากจะเน้นปัจจัยสำคัญอย่างการใส่ปุ๋ย การให้น้ำ การปรับปรุงคุณภาพดิน ตลอดจนถึงควรเลือกทำเลปลูกที่ไม่ไกลจากแหล่งขาย

ลักษณะสวนมะพร้าวแบบยกร่อง

สิ่งสำคัญนอกจากนั้นคือเรื่องการแปรรูป ซึ่งมีนักวิชาการและนักวิจัยได้มีผลงานออกมามากมาย ซึ่งหากใครสนใจอาจลองค้นหาในอินเตอร์เน็ต หรือลองไปพบกับอาจารย์ที่มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์หรือมหาวิทยาลัยศิลปากรที่นครปฐมหรือสถาบันอื่นๆ เพราะมีหลายแห่งที่มีงานวิจัยที่โดดเด่นน่าสนใจ

“ต้องบอกว่าสินค้าเกษตรของไทยเป็นที่ต้องการของตลาดต่างประเทศ ทั้งนี้ เพราะในบ้านเราผลิตด้วยคุณภาพ แล้วได้รับการยอมรับอย่างดีในตลาดเพื่อนบ้านใกล้เคียงหรือตลาดในหลายประเทศทั่วโลก แต่สินค้าเกษตรหลายชนิดพบว่าผลิตไม่ค่อยทัน”

ขณะนี้สิ่งที่กำลังสนใจหารายละเอียดอยู่คือ ทำอย่างไรให้มะพร้าวร่วงน้อยที่สุด ได้พบว่าที่อินเดียทำเรื่อง Root Feeding โดยนำฮอร์โมนไปใส่ไว้ในรากมะพร้าว จนทำให้มะพร้าวมีผลดกขึ้นกว่าเดิมถึง 20 เปอร์เซ็นต์ หรืออย่างที่ท่านวิทยากรในรายการนี้ได้คุยเรื่องกากน้ำปลาก็เป็นสิ่งที่มีประโยชน์มาก อีกทั้งมีราคาถูก แล้วยังมีคลอไรด์มากด้วย

ผมเห็นด้วยกับ ผศ.ประสงค์ ทองยงค์ ที่ชี้ชัดว่าระบบรากเป็นเรื่องสำคัญ หรือทำไมต้องบริหารจัดการระดับน้ำในท้องร่องก็เพื่อให้ระบบรากได้แผ่ออกไป อีกทั้งยังควรทำให้ดินฟู ส่วนปุ๋ยที่น่าสนใจอีกชนิดคือปุ๋ยมูลไส้เดือน มีราคาไม่แพงแต่มีคุณภาพชั้นเยี่ยม

“ดังนั้น สิ่งเหล่านี้มีความสำคัญและไม่ควรมองข้าม เพราะจะช่วยให้เพิ่มผลผลิตได้อย่างมาก อีกทั้งยังช่วยทำให้ราคาขายเพิ่มขึ้นสูงขึ้นด้วย” อาจารย์ประทีป กล่าว

สอบถามข้อมูลเรื่องการดูแลมะพร้าวเพื่อให้ได้ผลผลิตที่มีคุณภาพจากอาจารย์ประทีป เพิ่มเติมได้ที่โทรศัพท์ (089) 141-6164