ไนจีเรีย เป็นประเทศที่มีประชากรมากที่สุดในแอฟริกา เพิ่งได้เงยหน้าอ้าปากปกครองด้วยระบอบประชาธิปไตยเมื่อ พ.ศ. 2542 นี่เอง หลังจากทุกข์แร้นแค้นยาวนานใต้การปกครองระบอบเผด็จการทหารหลายคนที่โหดร้ายและคดโกง

จนถึงปัจจุบันไนจีเรีย ยังเป็นประเทศในเครือจักรภพอังกฤษ ซึ่งก็เหมือนอีกหลากหลายประเทศในเครือจักรภพทั้งที่ยังคงอยู่และที่พ้นไปแล้ว…คือยากจน

ชื่อไนจีเรีย Nigeria มาจาก “Niger” ชื่อแม่น้ำไนเจอร์ แม่น้ำที่ยาวที่สุดในประเทศ กับคำว่า “Area” ที่แปลว่าพื้นที่

ไนจีเรียมีเมืองหลวงชื่ออาบูจา แต่คนไม่ค่อยรู้จักหรอก เขารู้จักกันแต่ลากอสที่เป็นเมืองหลวงเก่าและเป็นเมืองใหญ่ที่สุด

ไนจีเรีย เป็นประเทศยากจนอันดับต้นของโลก และตกเป็นเป้าสายตาของคนทั้งโลกในฐานะดินแดนแห่งการหลอกลวงสารพัดรูปแบบ ทั้งกลลวงเงินดำ หรือเงินดอลลาร์ปลอมที่หลอกเหยื่อมาแล้วทั่วโลก ทั้งอีเมลหลอกว่าเป็นรัฐมนตรีลี้ภัย หรือเจ้าชายตกยาก มาขอแต่งงานกับสาวพร้อมสัญญาจะขนทรัพย์ศฤงคารมาอยู่กิน ต่อมาก็บอกว่าขนทรัพย์สินมาแล้วแต่ติดอยู่ท่าเรือเพราะไม่มีเงินเสียภาษี ขอสาวเจ้าผู้เฝ้ารอรักปาฏิหาริย์ได้ช่วยโอนเงินค่าภาษีให้

เรื่องเศร้าแบบนี้ดำเนินเรื่อยมาโดยมีเหยื่อสาวแก่แม่ม่ายโอนเงินให้เจ้าชายหรือรัฐมนตรี ผู้ไม่เคยมีอยู่จริง มากมายเกินจะกล่าวถึง แต่ให้ตายเถิด จนถึงบัดนี้มุกเจ้าชายไนจีเรียยังคงใช้งานได้ผล

ขอโม้ ตัวฉันนี่เคยได้รับจดหมายจากยุโรป บอกว่าฉันเป็นทายาทของขุนนางเก่าแก่ผู้บัดนี้สิ้นชีวิตแล้วและหาทายาทไม่ได้ สมบัติทั้งหมดจะตกเป็นของฉัน ฉันอ่านแล้วไม่ได้ถามกลับไปว่าจะต้องเสียภาษีเท่าไหร่ เสียเวลา หน้าแบบฉันนี่มันจะมีบรรพบุรุษเป็นยุโรปได้ไง เสียดายไม่มีเวลา ไม่งั้นจะเล่นด้วยช่วยสนุกเสียหน่อย

นั่นแหละ เรื่องราวฉาวโฉ่ สารพัดเรื่องหลอกจากไนจีเรีย ไหนจะแก๊งไนจีเรีย ที่เดินสายหลอกต้มตุ๋น หรือขนยาเสพติดไปทั่วโลก โดนจับได้ไม่เว้นแต่ละวัน ในทุกประเทศ โดยเฉพาะประเทศที่ระบบกฎหมายย่อหย่อน เรื่องพวกนี้ก็ไม่แปลกที่จะเกิดขึ้นจริงในประเทศไนจีเรียที่ยากจน กฎหมายย่อหย่อน และคอร์รัปชั่นในวงราชการเปิดโอกาสให้คนโกงลอยนวล

ดังนั้น จะวิพากษ์ไนจีเรีย ต้องเข้าใจว่าทำไมเขาถึงเป็นอย่างนี้ ต้นตอของปัญหามากมายในโลกนี้ มันคือความยากจน และไนจีเรียเป็นอย่างนั้น

ตลาดไนจีเรีย เหมือนตลาดต่างอำเภอบ้านนอกของไทย หรือเหมือนประตูน้ำเมื่อ 30 ปีก่อน ข้าวของแขวนขายกันข้างถนนระเกะระกะ คนจะข้ามถนนตรงไหนก็ได้ตามใจ คนไนจีเรียภาษาอังกฤษดี ส่วนใหญ่พูดได้ 3 ภาษา คือ ภาษาพื้นถิ่น ภาษาอังกฤษ และภาษาฝรั่งเศส ฉันว่านี่เป็นสาเหตุหนึ่งที่วายร้ายไนจีเรีย ระบาดไปทั่วโลก เพราะเขาใช้ภาษาอังกฤษได้ดี วายร้ายจึงเป็นพยัคฆ์ติดปีก

เสื้อผ้าก็จะเป็นเกรดที่เมืองไทยขาย 99 บาท 199 บาท เสื้อผ้านี่ต้องต่อราคากันลงมาครึ่งหนึ่งเลยทีเดียว แต่ข้อแนะนำของฉันนะ อย่าซื้อเลยเสื้อผ้าที่นี่ มันมาจากจีนด้วยคุณภาพที่ถูกรีดออกจนหมดเกลี้ยงจากราคาแสนย่อมเยาของมันนั่นแหละ

กระเป๋าก๊อบวางขายเกลื่อนกับพื้นถนน ขายใบละ 3,000 ไนร่า หรือราว 270 บาท ตุ้มหูเพชรปลอมแขวนต่องแต่งแบบที่ฮิตกันในแอฟริกา ขาย 600-800 ไนร่า หรือราว 70 บาท คุณภาพประมาณที่ขายบ้านเราคู่ละ 19-39 บาท

เวลาเลือกข้าวของก็ตั้งสติดีๆ เพราะเขาก็จะนำสินค้าแบบใหม่ๆ มาเสนอให้เราเลือกอยู่ตลอดเวลา อย่างเช่นเรากำลังพินิจสร้อยเส้นนี้อยู่ ก็จะมีสร้อยเส้นแล้วเส้นเล่าเวียนผ่านหน้าเราไป พร้อมเสียงบรรยายสรรพคุณว่าเส้นนี้ก็สวยนะ เส้นนี้ก็เหมาะกับยูนะ เป็นเสียงนำเสนอที่น่าจะเป็นความปรารถนาดีอยากให้เห็นสินค้ามากมายทั่วถึง แต่ก็เป็นเสียงหวี่ๆ ดังในสมองจนทำให้เราสติกระเจิดกระเจิงตลอดเวลา ถ้าเราปฏิเสธ บรรยากาศมันก็ไม่ค่อยสมานฉันท์ ดังนั้น สติค่ะ สติ

ถ้าไม่ไหวจริงๆ ก็บอกเขาว่าเรากำลังดูเส้นนี้อยู่ และให้ทำท่าเหมือนว่าเราใกล้จะตัดสินใจแล้ว เขาจะปล่อยเรา ถ้าไม่อยากให้เขายุ่งอีกก็ทำท่าพิจารณาจริงจังอย่างหนัก ปล่อยเส้นนี้ไปก็จับเส้นใหม่ขึ้นดูทันที หรือถ้าจะไม่ซื้อก็ให้เดินออกทันที ไม่งั้นรายการนำเสนอสายสร้อยร้อยเส้นจะเริ่มใหม่ทันที มือไม้เขาจะพัลวันอยู่แถวหน้าเรานี่แหละ ยังไม่นับเจ้าของร้านข้างเคียงที่ก็จะตะโกนโหวกเหวกเรียกให้ดูสินค้าของเขาด้วย

คือ ไนจีเรียนี่ ต้องชัดเจนให้มากที่สุด และถ้าบรรยากาศไม่ดีให้ฉากออกทันที อย่าไปยิ้มสู้เสือ เพราะเขาก็จะยิ้มสู้เราเช่นกัน

ตุ้มหูเขาจะใส่ถาดใหญ่ๆ ไว้ให้เราคุ้ย เดินตลาดที่นี่จึงใช้เวลาใช้แรงกายแรงใจมาก เพราะข้าวของไม่ได้วางไว้ให้หยิบจับง่าย แล้วอากาศก็ร้อนเหลือคณาแต่คนไนจีเรียเป็นมิตรนะ เขาไม่ค่อยยิ้มแต่เขาเป็นมิตร แล้วเวลายิ้มเขาก็ยิ้มกว้างมาก ยิ้มเปิดเผยถึงไหนถึงกัน

ตลาดที่พบได้มากในไนจีเรีย คือ ตลาดพุ่มไม้ คือ มีพุ่มไม้ต้นไม้ที่ไหนพอมีร่มเงาก็วางแผงกันเลย ง่ายดี ทั่วถึง ตลาดพุ่มไม้ที่กระจายไปทุกเมือง รวมทั้งเมืองหลวงเก่าอย่างลากอส

แต่ถ้าจะพูดถึงตลาดจริงจัง ในลากอสก็มีมากหลาย อย่างย่านคอมพิวเตอร์ที่เรียกกันว่า Computer Village ขายคอมพ์กับสินค้าอิเล็กทรอนิกส์ทั้งย่าน อยู่ไม่ไกลจากสนามบินนัก หรือตลาด Daleko เป็นตลาดขายส่งข้าว ถั่ว และอาหารหลากหลาย อยู่บนถนน Isolo-Mushin ส่วนตลาด Dosunmu ขายพวกเครื่องใช้แม่และเด็ก ทั้งปลีกและส่ง มีเสื้อผ้าและเครื่องสำอางขายด้วย ตลาด Èbúté Èrò อยู่ในลากอส เป็นตลาดเก่าแก่ อาหารการกินถูก เครื่องใช้ในครัวเรือนมากมี

แล้วยังมีตลาดปลา Epe ขายปลาสดๆ ทั้งปลาน้ำจืดและปลาทะเล ตลาด Iddo ขายพวกข้าวปลาอาหารแห้ง พ่อค้าแม่ค้าในตลาดนี้ส่วนใหญ่มาจากภาคเหนือของประเทศ ตลาด Idi Oro เน้นขายกล้วยที่คนไนจีเรียเอาไปประกอบอาหาร กล้วยตลาดนี้ดีและถูก ตลาด Idumota อยู่ใจกลางลากอสเลย ตลาดนี้เป็นอาคารใหญ่หลายชั้นขายสารพันสิ่ง ว่ากันตั้งแต่ข้าวปลาอาหารไปจนถึงเสื้อผ้าอาภรณ์ ตลาด Ijora Olopa ขายพวกอาหารแช่แข็ง

คนไนจีเรีย กินข้าวแต่ไม่มากนัก เพราะข้าวราคาแพง ชาวบ้านธรรมดาถึงยากจน จะกินแป้งที่เรียกกันว่า Garri กินเผือก กินมัน แป้งกระสอบหนึ่งราคาราว 20,000 ไนร่า หรือราว 1,800 บาท เผือกท่อนปานกลางขาย 30-40 บาท ปลาตัวขนาดกิน 2 คน ราคา 100 บาท ข้าวลิตรละ 100 บาท

ขณะที่ค่าแรงขั้นต่ำของประเทศอยู่ที่เดือนละ 1,700 บาท