“ไข่มดแดง” ໄຂ່ມົດແດງ หรือ “ไข่มดส้ม” ໄຂ່ມົດສົ້ມ ในภาษาอีสาน–ลาว เป็นไข่ของมดแดงที่เรียกกันว่า “แม่เป้ง” ซึ่งเป็นไข่และตัวอ่อนระยะดักแด้ของมดแดง ที่ว่าเป็นของหรูนี้ก็เพราะว่าราคาของมันนั้นแพงเอาเรื่อง กิโลกรัมละหลายร้อยบาท ความนิยมของไข่มดแดงในฐานะอาหารโอชารส ที่ 1 ปีมีเพียงครั้งเดียวนี้ ทำให้เกิดการคิดค้นในการเลี้ยงมดแดงขึ้น และยังมีการบรรจุใส่กระป๋องส่งออกขายไปยังต่างแดนด้วย อาหารบ้านๆ จึงได้โกอินเตอร์ไปบริการชาวไทย-ลาวทั่วโลก

เมื่อลมแล้งเริ่มฤดู มดแดงต่างขะมักเขม้นม้วนใบไม้ทำรังบนต้นไม้สูง เขาจึงว่ามันเป็นอาหารชั้นสูง ช่วงนี้ชาวบ้านจะออกชะเง้อมองหารังแล้วแหย่รังสอยลงมา

ไข่มดแดงนี้ ว่ากันว่าเป็นอาหารที่มีคุณค่าทางโภชนาการสูงทั้งโปรตีน แคลเซียม ฟอสฟอรัส และธาตุเหล็ก ขนาดองค์การอนามัยโลก รณรงค์ให้กินเป็นอาหารเช่นเดียวกับการบริโภคแมลงที่ชาวตะวันตกเคยเห็นเป็นของประหลาด ชาวลาวนิยมเอาไปต้มใส่ปลาค้อ (ปลาช่อน) ใส่ในแกงเห็ด แกงผักหวาน เช่นเดียวกับชาวไทยอีสานและเหนือ จะใส่ปลาแห้งหรือเนื้อปลาด้วยก็แล้วแต่ สิ่งที่ขาดไม่ได้คือปลาร้า ที่จะทำให้แกงถ้วยนี้นัวยิ่งขึ้น

เครื่องแกงหลักๆ ประกอบด้วย พริก หอม กระเทียม ตะไคร้ โขลกหยาบๆ หรือทุบใส่หม้อ เติมน้ำใส่เกลือ ต้มให้เดือด ตอนนี้หากจะใส่ปลาแห้งหรือปลาสดก็ใส่ลงไปต้มได้เลย แล้วตามด้วยมะเขือเทศ ต้มให้เดือดพอออกรส จึงใส่ผักหวาน และไข่มดแดงลงไป ปรุงด้วยน้ำปลาร้า ปิดท้ายด้วยใบแมงลัก รับรองว่าแซ่บนัวค่ะ ถ้าแกงแบบเหนือจะนิยมใส่วุ้นเส้นด้วย

ฉันนั้นโชคดีได้ไปที่บ้านน้ำปี๊ ตำบลน้ำมวก อำเภอเวียงสา จังหวัดน่าน พอดีจังหวะของฤดูไข่มดแดงในช่วงปลายเดือนกุมภาพันธ์ ก็เลยได้กินเมนูไข่มดแดงแทบทุกมื้อ ที่หรูยกกำลังสองเพราะว่าได้กินแกงผักหวานใส่ไข่มดแดงที่ส่วนของผักหวานนั้นคือดอกผักหวานป่าล้วนๆ ที่ชาวบ้านเก็บจากป่ามาขาย ดอกผักหวานมันๆ กับไข่มดแดงมันๆ น้ำแกงนัวๆ ซดกันเพลินเลยค่ะ

ไข่มดแดงนี้ยังนำไปทำก้อยไข่มดแดง หมกไข่มดแดง อันที่จริงแล้วแค่นำไข่มดแดงมาคั่วกับไข่เป็ดหรือไข่ไก่ ใส่เกลือนิดหน่อยให้พอมีรสเค็มปะแล่มๆ แค่นี้ก็อร่อยแล้วเพราะมีรสมัน กินเพลินเกินห้ามใจเลยล่ะ