ข้าวส้มไทใหญ่ ข้าวปั้นชาติพันธุ์

“ข้าวส้ม” ของชาวไทใหญ่นั้นคือ การหุงข้าวเจ้าให้สุกแล้วนำไปคลุกกับมะเขือเทศลูกเล็กๆ ที่เรียกว่ามะเขือส้ม เพราะมีรสเปรี้ยวกว่ามะเขือเทศพันธุ์อื่นๆ โดยใช้รสเปรี้ยวหวานธรรมชาติจากมะเขือเทศ เพิ่มโปรตีนด้วยการใส่เนื้อปลาแม่น้ำลงไปคลุกให้เข้ากัน หรือจะใส่มันฝรั่งต้มสุกแล้วบดลงไปด้วยกันก็ได้ แล้วปั้นเป็นลูก เป็นข้าวปั้นเวอร์ชั่นไทใหญ่ที่ให้คุณค่าทางอาหารพร้อมสรรพทั้งความเก๋เข้ากับยุคสมัย

วิธีทำ เริ่มจากการเจียวกระเทียมให้เหลืองหอม แล้วใส่ผงขมิ้นลงไปผัดให้มีสีสัน ตักเอากระเทียมแยกออกมา แล้วใส่มะเขือเทศและเนื้อปลาหรือหมูสับลงไปผัดในน้ำมันกระเทียมเจียว ตรงนี้ถ้าใครไม่สะดวกในการใช้เนื้อปลาจะใส่กุ้งแห้งป่นแทนก็ได้หรือจะใส่ทุกอย่างก็ยิ่งอร่อย สำหรับคนกินมังสวิรัติยังสามารถพลิกแพลงใส่เห็ดแทนได้ด้วย เติมน้ำนิดหน่อย ปรุงรสด้วยเกลือหรือน้ำปลา ผัดจนมะเขือเทศและเนื้อปลาสุก จึงตักเอาเนื้อปลามาแกะเอาก้างและลอกหนังออก

จากนั้นหาชามโคมมา 1 ใบ ตักข้าวสวยใส่แล้วใส่มะเขือเทศและเนื้อปลาลงไปคลุกให้เข้ากัน ถ้าจะใส่มันฝรั่งบดด้วยก็ใส่ลงไปคลุกตอนนี้ พร้อมกับน้ำจากการผัดเครื่อง ปรุงรสด้วยเกลือ ชิมรสตามชอบ เมื่อได้รสชาติถูกปากแล้วก็ปั้นเป็นลูกกลมขนาดใหญ่ เล็ก ตามชอบ หรือจะใส่พิมพ์กดเป็นทรงเก๋ๆ ได้ตามความพอใจ

จัดเรียงข้าวส้มใส่จานให้สวยงาม โรยด้วยกระเทียมเจียวและต้นหอมซอย สำหรับเวอร์ชั่นไทใหญ่แท้ จะขาดถั่วเน่าไม่ได้ ให้นำถั่วเน่าแข็บไปปิ้งไฟแล้วป่นมาโรยหน้า เคียงด้วยพริกแห้งทอด ผักสดต่างๆ ตามชอบ ที่เข้ากันดีได้แก่ กระเทียมสด หอมแดง ต้นหอม ผักชี แตงกวา รากชู แคบหมู และถั่วเน่าแข็บปิ้ง จะกินเพียงเท่านี้หรือกินกับกับข้าวอื่นอย่างจิ้นลุง ไก่อุ๊บ หรือแกงฮังเลก็เข้ากันดี

ข้าวส้มนี้ เป็นของไทใหญ่ในเมืองไทยนิยมกินกันมากในหมู่ที่มีชาวไทใหญ่อาศัยอยู่มาก เช่น ที่จังหวัดแม่ฮ่องสอน