เปลี่ยนวัชพืชไร้ค่า เป็นงานสานเกรดพรีเมี่ยม “CHOM hand craft” ทำมือทุกชิ้น

“ผักตบชวา” เจ้าพืชลอยน้ำ พบเห็นกันมากตามลำคลอง จนหลายคนคิดว่ามีต้นกำเนิดในประเทศไทย ซึ่งความจริงแล้วมันมีถิ่นกำเนิดในแถบทวีปอเมริกาใต้ โดยพืชชนิดนี้เป็นตัวการสร้างปัญหาต่อระบบนิเวศ ไม่มีทางใดที่จะกำจัดได้อย่างเด็ดขาด เพราะมันสามารถปรับตัวอยู่ได้ในทุกสภาพน้ำ และเป็นพืชน้ำล้มลุกอายุหลายฤดู

อย่างบ้านเรา ได้หยิบจับ นำผักตบชวา มาสานเป็นงานหัตถกรรมหลากหลาย ที่เด่นชัด เห็นจะเป็นกระเป๋า ฝีมือจากชาวบ้าน ผู้สูงอายุ ทำขายกันเองมาหลายสิบปี เกิดเป็นอาชีพสร้างรายได้มานาน

คุณแอล-อิสรัตน์ แซ่ลิ้ม สาวเจนวาย อายุ 24 ปี เธอร่วมกับคุณแม่ของแฟน คุณเปรม-ชม รอดรัตน์ อายุ 64 ปี ทำแบรนด์ CHOM hand craft งานแฮนด์เมดจากผักตบชวาที่พิถีพิถันทุกรายละเอียด จากฝีมือการสานของคุณแม่ที่อยู่ในวงการนี้มาร่วม 20 ปี

“เมื่อก่อนแอลเป็นช่างภาพ ส่วนคุณแม่ทำงานสานให้กับศูนย์ในจังหวัดชัยนาท ช่วงแรกจะเป็นการสานไม้ไผ่ ช่วงหลังผักตบชวาเริ่มเยอะ เลยมีการดัดแปลง คุณแม่เป็นคนแกะแบบกระเป๋าหวายจากบาหลี หลังจากนั้นคนในชุมชนก็เริ่มทำกัน ชาวบ้านจังหวัดใกล้ๆ เข้ามาเรียนรู้ จนงานกระเป๋าเป็นที่รู้จัก”

แต่เพราะไม่ได้รับการสนับสนุนจากภาครัฐ คุณแม่จึงปลีกตัวออกมาทำเอง ส่งขายตามสถานที่ท่องเที่ยวใกล้บ้านที่มีทัวร์มาลงบ่อยๆ งานสานแต่ละชิ้นทำอย่างละเอียดและพิถีพิถัน ได้มาตรฐาน เพราะเคยทำส่งญี่ปุ่นมาก่อน แต่ไม่สามารถตั้งราคาสูงได้ เพราะขายในชุมชน บวกกับช่วงปี 62 คุณแม่เริ่มป่วย ไม่สามารถทำงานได้มากเหมือนเดิม เลยถึงจุดเปลี่ยนมาทำน้อย แต่ได้ราคาตามเนื้องานจริง

CHOM hand craft งานสานสั่งทำ

ร่วม 2 ปีที่ CHOM hand craft สานงานให้กับลูกค้า เปลี่ยนภาพจำยุคก่อนๆ ให้ทันสมัยมากขึ้น ตั้งชื่อแบรนด์ตามชื่อจริงคุณแม่คือ ชม เป็นคำไทย ความหมายดี เหมือนมีคนมาชื่นชม ช่วงปีแรก CHOM hand craft เน้นจับกลุ่มวัยรุ่น เพราะเป็นช่วงที่กระเป๋าสานเริ่มกลับมาฮิตอีกครั้ง

“ภาพจำงานสาน จะต้องอยู่กับคุณยาย คุณป้าแก่ๆ เป็นทรงกระเป๋าคล้องแขน อยู่กับคุณหญิงคุณนาย เราคิดว่าจริงๆ กระเป๋าควรจะอยู่กับใครก็ได้ ช่วงหลังคนหยิบมาใช้ในชีวิตประจำวันมากขึ้น มีสินค้าในท้องตลาดจำนวนมาก ปรากฏว่าเราโดนขายตัดราคา ลูกค้าไม่เข้าใจว่าทำไมเราถึงขายราคาสูงกว่าร้านอื่น เพราะไม่เข้าใจมาตรฐานและคุณภาพ เหมือนกรรไกรร้าน 20 บาท กับกรรไกรร้าน 50 บาท ลูกค้าจะมองว่าเป็นแค่กรรไกร และเลือกร้านที่ถูกกว่า เป็นความโชคดีเพราะคุณแม่ประสบการณ์เยอะ สานอะไรก็ได้ไม่ใช่แค่กระเป๋า แต่เก้าอี้ โซฟา ก็ทำได้ นี่คือจุดแข็งเลยนะ งั้นเปลี่ยนแบรนด์เราเป็นงานสานสั่งทำดีกว่า ละเอียดแค่ไหนก็ได้ทำได้หมด เนี้ยบมาก มาตรฐานส่งออกญี่ปุ่น” คุณแอล บอกถึงความพิเศษของแบรนด์

สำหรับตัววัตถุดิบหลัก ผักตบชวา คุณแอล ระบุว่า ไม่ใช่ทุกบึงที่จะสามารถนำผักตบชวามาใช้สานงานได้ จะมีเฉพาะบางบึงเท่านั้นที่ตัวเนื้อผักเหมาะกับงานสาน คุณสมบัติหลักคือ เนื้อต้องนุ่ม นำไปตากแดดแล้วเนื้อต้องเหลืองนวล

“แบรนด์เราจะรับซื้อจากคนรู้จัก ชื่อว่า ยายห้อง แกจะดูเป็นว่าอันไหนใช้ได้บ้าง เพราะเราไม่สามารถรู้ได้ว่าผักตบนั้นใช้ได้หรือไม่ได้ ต้องนำมาตากถึงจะรู้ หลายๆ ครั้งใช้ไม่ได้ก็มีเยอะ และไม่ใช่ว่าจะสามารถตัดผักตบได้ทุกช่วง มันจะมีช่วงที่ผักออกดอก สารอาหารจะไปเลี้ยงดอก ทำให้ตัวปล้องที่เราต้องใช้แข็ง ผักจะแพงช่วงฤดูฝน”

เป็นความโชคดีที่ยายห้องจะเตรียมผักตบมาให้ดีในระดับหนึ่ง เพียงแค่นำมาทำความสะอาด ล้าง คัดแยกขนาด และตากแดดให้แห้ง ถ้าแดดดีเพียงแดดเดียวก็ใช้ได้ ก่อนส่งไปทำขั้นตอนต่อไปคือ ตัดเป็นเส้น แล้วขึ้นงานสานตามเทคนิคของคุณแม่ และมีการใช้สีย้อมกก ย้อมสีผักตบเพิ่มลูกเล่นเข้าไปด้วย

 

โดยงานสานที่เป็นตัวชูโรงของแบรนด์คือ กระเป๋าทรงตลับ สามารถใช้งานได้สองแบบคือ แบบถือและแบบสะพายข้าง ลายเม็ดแตง สีธรรมชาติ อีกตัวคือกระเป๋าตาข่าย ลายข้าวหลามตัด ซึ่งเป็นเจ้าแรกที่ทำ ส่วนใหญ่จะเป็นไหมพรม

“แต่ละชิ้นใช้เวลาไม่เท่ากัน แล้วแต่ชิ้นงาน อย่าง ถ้าลูกค้าสั่งกระเป๋าอยากได้สีดำ เราต้องมาลองย้อมก่อน ว่าดำแค่นี้พอไหม เตรียมงานจะนานกว่าการสาน หรือถ้าทำกระเป๋าตลับ จะใช้เวลาทำประมาณ 3-7 วัน หรืออย่างช่วงหน้าฝนจะใช้เวลานาน เพราะไม่มีแดด”

ความแข็งแรงและการดูแลรักษา

เมื่อสานเสร็จแล้ว ขั้นตอนต่อมา คือการไล่ความชื้น ด้วยวิธีการง่ายๆ คือ ตากแดด ในยุคก่อนจะทำโดยการอบกำมะถัน เชื่อกันว่าจะไม่ทำให้ขึ้นรา ซึ่งผิดและมีผลต่อคนใช้ สุดท้ายการตากแดดธรรมชาติคือดีที่สุด ตากแดดจัดให้แห้งสนิท

จากนั้นทาเคลือบเงา ถือเป็นหนึ่งในขั้นตอนที่สำคัญ ใช้แปรงขนละเอียดชุบน้ำยาเคลือบทา การใช้แปรงขนละเอียดจะไม่ทิ้งรอยแปรงไว้บนชิ้นงานสาน ทาเคลือบทั้งด้านนอกด้านในชิ้นงาน เพื่อกันเชื้อรา นำไปไล่ความชื้นด้วยการตากแดดจัด เมื่องานสานผักตบชวาผ่านขั้นตอนดังกล่าวแล้ว ผิวจะสวย เป็นสีเหลืองนวล

“ลูกค้าที่ใช้กระเป๋าผักตบจะกังวลมากเป็นพิเศษเรื่องเชื้อรา จะการันตีว่าสินค้าออกจากร้านเราไปไม่ขึ้นรา จะบอกวิธีการรักษากับลูกค้าเสมอ โดนน้ำได้ แต่ห้ามโดนละอองฝน เพราะในละอองฝนนั้นมีสิ่งเจือปนที่กระตุ้นให้เกิดเชื้อราอยู่มากจึงจำเป็นต้องหลีกเลี่ยง หากเลี่ยงไม่ได้จริงๆ โดนฝนไปแล้ว ให้นำผ้าสะอาดชุบน้ำหมาดๆ เช็ดให้ทั่วและไปตากแดด หากไม่มีแดดให้ตากลมให้แห้งสนิท แต่ต้องใช้ผ้าชุบน้ำสะอาดเช็ด เป่าให้แห้ง และนำไปตากแดด เท่านี้ก็จะไม่ขึ้นรา” คุณแอล บอกถึงวิธีการรักษากระเป๋า

ส่วนความแข็งแรงนั้น ผลงานแต่ละชิ้น ถูกเตรียมงานมาดีตั้งแต่เริ่มต้นอยู่แล้ว ระยะการใช้งานจึงขึ้นอยู่กับการใช้งานของลูกค้า รักษาดีก็ใช้นาน อายุการใช้งานจะอยู่ที่ 10-30 ปีขึ้นไป

 

ด้านกลุ่มลูกค้า คุณแอล บอกว่า ส่วนใหญ่จะเป็นคนที่ชอบงานสานอยู่แล้ว และเป็นช่วงวัยทำงาน ลูกค้าต่างชาติมีบ้างจากคนรู้จักของเพื่อนๆ พี่ๆ ออร์เดอร์เดือนละ 10-20 ชิ้น เป็นจำนวนที่เรารับได้อย่างเต็มที่ เพราะทำกับคุณแม่เพียงสองคน

นอกจากตัวกระเป๋าที่เป็นตัวชูโรงแล้ว ยังมีกระเป๋าแบบอื่น ทรงอื่น ต้องการเพิ่มหรือลดรายละเอียดอื่นๆ ของกระเป๋า ทักมาปรึกษาได้ที่ เฟซบุ๊ก CHOM hand craft

เผยแพร่ครั้งแรกเมื่อวันพุธที่ 11 กันยายน พ.ศ.2562