สมุทรสาครแปรรูปมะนาว ปั้น”มีนาว”ขึ้นห้าง-ป้อนจีน

สมุทรสาครขึ้นแท่นแหล่งปลูกมะนาวอันดับ 3 ของประเทศ เกษตรกรแห่ปลูกเพิ่มกว่า 2,500 ไร่ กระทรวงเกษตรฯ พาณิชย์ หนุนจดทะเบียน GI ด้านสหกรณ์ปลูกมะนาวบ้านแพ้วฯไอเดียเจ๋ง แปรรูปมะนาว พร้อมปั้นแบรนด์ “มีนาว” เจาะกลุ่มรักสุขภาพ ร้านอาหาร วอนรัฐสนับสนุนโรงงานใหม่ช่วยเพิ่มกำลังการผลิต

นายเศรณี อนิลบล เกษตรจังหวัดสมุทรสาคร เปิดเผย “ประชาชาติธุรกิจ” ว่า จังหวัดสมุทรสาครมีพื้นที่ปลูกมะนาวประมาณ 8,000 ไร่ เพิ่มขึ้นจากปี 2558 ประมาณ 2,500 ไร่ แต่ยังเป็นอันดับ 3 รองจากเพชรบุรี และราชบุรี เนื่องจากในช่วง 3-4 ปีที่ผ่านมาราคามะนาวสูงขึ้นจึงจูงใจเกษตรกรหันมาปลูกมะนาวเพิ่มมากขึ้น ซึ่งส่วนใหญ่ปลูกมากที่ อ.บ้านแพ้ว ประมาณ 80% ส่วนที่เหลือกระจายใน อ.เมือง และกระทุ่มแบน โดยพันธุ์มะนาวที่นิยมปลูก ได้แก่ พันธุ์แป้นพวงบ้านแพ้ว และพันธุ์แป้นรำไพ จุดเด่นคือ เปลือกบาง น้ำเยอะ และมีกลิ่นหอม จึงเป็นที่ต้องการของตลาด

ขณะที่ตลาดส่วนใหญ่เกือบ 100% เป็นการบริโภคในประเทศ แหล่งจำหน่ายหลักอยู่ที่ตลาดไท ซึ่งจะมีทั้งเกษตรกรรมกลุ่มไปจำหน่ายเอง และอีกส่วนมีพ่อค้ารวบรวมและกระจายอยู่ตามจุดใหญ่ นอกจากนี้ยังมีพ่อค้าจากทางภาคใต้มารับซื้อถึงหน้าสวน เพราะพื้นที่ภาคใต้ส่วนใหญ่ต้องนำเข้ามะนาวจากภาคกลางประมาณ 90% โดยจะมารับซื้อที่ จ.สมุทรสาคร ราชบุรี และเพชรบุรี เนื่องจากสภาพภูมิอากาศภาคใต้ไม่เอื้ออำนวย ประกอบกับมีโรคแมลง ทำให้ผลผลิตออกน้อย ขณะที่ตลาดต่างประเทศนั้นจะมีพ่อค้ามารับซื้อในพื้นที่เพื่อไปคัดเกรด ทำความสะอาด และแพ็กเกจจิ้ง แต่ไม่มีข้อมูลชัดเจนว่าส่งออกไปประเทศใด

ทั้งนี้มะนาวในสมุทรสาครประมาณ 80% เป็นการบริโภคผลสด ส่วนที่เหลือมีการนำไปแปรรูป เช่น น้ำมะนาวพร้อมดื่ม น้ำมะนาวแช่แข็งสำหรับทำอาหาร 15% และมะนาวดอง 5% อย่างไรก็ตาม ได้มีการตั้งสหกรณ์การเกษตรผู้ปลูกมะนาวบ้านแพ้ว ดำเนินสะดวก จำกัด ขึ้นมา เพื่อรวบรวมผลผลิตในช่วงที่ราคาตกต่ำ โดยนำไปแปรรูปเป็นน้ำมะนาวพร้อมดื่มและน้ำมะนาวแช่แข็ง ทำให้มะนาวมีมูลค่าเพิ่มมากขึ้น นอกจากนี้ยังอยู่ระหว่างการประสานงานและทำข้อมูลระหว่างกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ กับกระทรวงพาณิชย์ เพื่อขึ้นทะเบียน GI มะนาวอีกด้วย

สำหรับการปลูกมะนาวในสมุทรสาครมี 2 ส่วน ได้แก่ 1.ปลูกตามฤดูกาล ซึ่งจะมีผลผลิตออกจำนวนมากประมาณเดือนกันยายน-ตุลาคม ทำให้มีราคาถูก โดยราคาหน้าสวนอยู่ที่ 0.20 บาทขึ้นไป/ลูก แต่ไม่เกิน 1 บาท/ลูก และ 2.การปลูกมะนาวนอกฤดูกาล โดยจะออกสู่ตลาดในเดือนธันวาคม-เมษายน ราคาหน้าสวน เกรดเออยู่ที่ลูกละ 2 บาทขึ้นไป ส่วนราคาในตลาดประมาณ 1-4 บาท/ลูก

อย่างไรก็ตาม ปัจจุบันเกษตรกรประสบปัญหาการดูแลมะนาวให้ติดดอกออกผลให้ได้ตลอด เนื่องจากมีโรครุมเร้ามาก ทั้งโรคที่เกิดจากเชื้อแบคทีเรีย เชื้อรา รวมถึงหนอน แมลงต่าง ๆ รวมถึงบางช่วงในฤดูแล้งเกษตรกรจะประสบปัญหาน้ำเค็มรุก อีกทั้งในช่วงกลางปี 2560 ราคามะนาวค่อนข้างลดลง ซึ่งปัจจุบันเบอร์เล็ก ๆ ราคาประมาณ 0.20 บาท/ลูก แต่เมื่อไปถึงผู้บริโภคราคาไม่ต่ำกว่า 1 บาท/ลูก ไปจนถึงลูกละ 2-3 บาท นอกจากนี้ระยะหลังมีการนำพืชชนิดอื่นที่ให้รสเปรี้ยวมาใช้แทนมะนาว เช่น ส้มจี๊ด เป็นต้น

ด้านนายนิวัติ ปากวิเศษ ประธานสหกรณ์ผู้ปลูกมะนาวบ้านแพ้ว ดำเนินสะดวก จำกัด เปิดเผยว่า สหกรณ์เกิดจากการรวมตัวของสมาชิกชมรมผู้ปลูกมะนาวแห่งประเทศไทย 13 จังหวัด เนื่องจากในปี 2554 มีการลักลอบนำเข้ามะนาวจากเวียดนามและกัมพูชาเข้ามาในช่วงที่มะนาวราคาแพง และนำมาผสมกับมะนาวไทย ทำให้ราคาผลผลิตในไทยตกต่ำ และมองว่าถ้าเปิดเออีซีคงต่อต้านไม่ได้ ในปี 2556 จึงรวมกลุ่มกันเพื่อแปรรูปและสร้างมูลค่าเพิ่มในช่วงที่มะนาวมีราคาถูก ปัจจุบันมีสมาชิกประมาณ 49 คน พื้นที่ปลูกราว 500 ไร่

ขณะเดียวกันกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ กระทรวงอุตสาหกรรม ได้เข้ามาช่วยส่งเสริมการแปรรูปเป็นน้ำมะนาวพร้อมดื่มแบรนด์มีนาว มีกำลังการผลิตไม่เกิน 4,000 ขวด/วัน เจาะตลาดกลุ่มคนรักสุขภาพ และจำหน่ายในโมเดิร์นเทรด ได้แก่ เดอะมอลล์กรุ๊ป ฟู้ดแลนด์ ท็อปส์ซูเปอร์มาร์เก็ต ส่วนน้ำมะนาว 100% แช่แข็ง กำลังการผลิตอยู่ที่ 700 กิโลกรัม/วัน ตลาดจะเป็นกลุ่มร้านอาหาร ซึ่งปัจจุบันต้องเช่าห้องเย็นในจังหวัดสมุทรสาครเพื่อเก็บสต๊อกน้ำมะนาวไว้

นอกจากนี้ยังเตรียมที่จะแปรรูปเป็นเยลลี่มะนาว และน้ำมะนาวเข้มข้นที่นำไปทำเครื่องดื่ม แต่ยังไม่สามารถผลิตได้เนื่องจากไม่มีเครื่องมือ เช่นเดียวกับการขยายการผลิตสินค้าทั้ง 2 ชนิดดังกล่าวก็ไม่สามรถทำได้ อีกทั้งไม่สามารถส่งสินค้าให้กับเซเว่นอีเลฟเว่น การบินไทย รวมถึงประเทศจีน ที่มีการเซ็นเอ็มโอยูแล้ว เนื่องจากกำลังการผลิตยังไม่เพียงพอ เพราะไม่สามารถขยายโรงงานใหม่ ซึ่งได้ขอใช้สถานที่ที่เป็นที่รกร้างจากภาครัฐแล้ว แต่ยังต้องรอขั้นตอนทางราชการต่าง ๆ ซึ่งส่งผลให้ไม่สามารถขอมาตรฐาน GMP และ HACCP ได้ จึงไม่สามารถส่งออกหรือส่งสินค้าขึ้นเครื่องบินได้ หากภาครัฐเข้ามาส่งเสริมจะสามารถไปได้ไกล เพราะน้ำมะนาวเป็นที่ต้องการอย่างมาก โดยเฉพาะตลาดจีน

“ในรอบปีมะนาวจะมีราคาถูก 2 เดือน ประมาณเดือนมิถุนายน กรกฎาคม สิงหาคม ราคาถูกที่สุด 0.10-0.20 บาท/ลูก แต่ 2 ปีมานี้ราคาตกต่ำต่อเนื่อง โดยราคาที่เกษตรกรสามารถอยู่ได้ที่ลูกละ 1 บาท จึงต้องรับภาระขาดทุนทุกเจ้า” นายนิวัติกล่าว